Thuế thu nhập cá nhân là gì? Cách tính thuế thu nhập cá nhân

Thuế thu nhập cá nhân (TNCN) là công cụ tài chính quan trọng giúp điều tiết thu nhập và đảm bảo công bằng xã hội. Bước sang năm mới, việc cập nhật các quy định về thuế thu nhập cá nhân là điều cần thiết để người lao động bảo vệ quyền lợi và thực hiện đúng nghĩa vụ. Bài viết này sẽ giải đáp thuế thu nhập cá nhân là gì, cách tính và những lưu ý quan trọng.

1. Thuế thu nhập cá nhân là gì?

Đây là khoản tiền mà người có thu nhập phải trích nộp vào ngân sách nhà nước từ tiền lương, tiền công hoặc các nguồn thu khác sau khi đã trừ các khoản giảm trừ.

Thuế thu nhập cá nhân là loại thuế trực thu, áp dụng chủ yếu với những người có thu nhập trên mức trung bình. Để đảm bảo công bằng, luật thuế thu nhập cá nhân cho phép khấu trừ các khoản sau trước khi tính thuế:

• Giảm trừ gia cảnh (cho bản thân và người phụ thuộc).
• Các khoản đóng bảo hiểm bắt buộc, quỹ hưu trí.
• Đóng góp từ thiện, nhân đạo, khuyến học.

Người lao động cần đăng ký mã số thuế để cơ quan chức năng quản lý và ghi nhận quá trình đóng thuế thu nhập cá nhân năm của mình.

Thuế thu nhập cá nhân là gì?

2. Ai phải đóng thuế thu nhập cá nhân?

Những đối tượng nộp thuế thu nhập cá nhân là những người cư trú hoặc không cư trú tại Việt Nam nhưng có phát sinh thu nhập chịu thuế theo quy định. Việc phân loại tình trạng cư trú đóng vai trò quan trọng trong việc xác định phạm vi và cách tính thuế phải nộp.

2.1. Người không cư trú

Đây là những người có nơi ở hoặc có nhà thuê thường xuyên tại Việt Nam theo quy định của pháp luật. Điều kiện là phải duy trì thời hạn trong các hợp đồng thuê nhà từ 183 ngày trở lên trong năm tính thuế. Hoặc cá nhân có nơi ở thường xuyên và có mặt tại Việt Nam từ ít nhất 183 ngày trong một năm dương lịch/trong 12 tháng liên tục, tính từ ngày đầu tiên có mặt tại Việt Nam. Lưu ý rằng cả ngày đến và ngày đi đều được tính là 1 ngày.

Có 02 trường hợp cụ thể được áp dụng khi tính thuế TNCN cho cá nhân cư trú:

• Cá nhân ký hợp đồng lao động từ 03 tháng trở lên.
• Cá nhân ký hợp đồng lao động dưới 03 tháng hoặc không ký hợp đồng lao động.

2.2. Cá nhân cư trú

Người có khoản thu nhập từ tiền lương, tiền công, tiền đầu tư phát sinh trong/ ngoài lãnh thổ của Việt Nam. Cá nhân cư trú là những người sinh sống và làm việc tại Việt Nam từ 183 ngày trở nên và có thuê nhà theo hợp đồng thời hạn hoặc đăng ký nơi ở thường trú.

Ai phải đóng thuế thu nhập cá nhân?

3. Thuế thu nhập cá nhân là bao nhiêu?

Việc xác định mức đóng thuế thu nhập cá nhân phụ thuộc vào loại thu nhập, mức thu nhập tính thuế, cũng như căn cứ pháp lý được quy định trong luật thuế thu nhập cá nhân hiện hành. Sau khi trừ đi các khoản không tính thuế và được miễn giảm thuế, phần thu nhập còn lại sẽ được áp dụng các mức thuế suất khác nhau theo từng trường hợp cụ thể.

3.1. Đối với thu nhập từ tiền lương, tiền công

Theo quy định pháp luật, thu nhập chịu thuế TNCN từ tiền lương, tiền công của cá nhân cư trú được áp dụng biểu thuế thu nhập cá nhân được quy định tại Điều 22 luật thuế thu nhập cá nhân năm 2007. Bảng biểu thuế lũy tiến có thể được sắp xếp như sau:

Khi bạn đã xác định được thu nhập tính thuế và thuế suất tương ứng, bạn hoàn toàn có thể tính được số tiền thuế thu nhập cá nhân (TNCN) cần nộp. Hiện nay, việc tính thuế thu nhập cá nhân online thông qua các công cụ hỗ trợ trên website của Tổng cục Thuế hoặc nền tảng của doanh nghiệp giúp quá trình tính toán nhanh chóng, chính xác và thuận tiện hơn. Để quá trình này diễn ra suôn sẻ và minh bạch, việc nắm rõ thông tin cơ bản về doanh nghiệp, bao gồm cả mã số thuế công ty, là rất quan trọng.

Sau khi đã tính xong, để hoàn tất nghĩa vụ thuế, người nộp thuế cần nắm rõ thời hạn quyết toán thuế TNCN và tìm hiểu thêm về cách quyết toán thuế TNCN 2 nơi hoặc cách quyết toán thuế tncn.

Thuế thu nhập cá nhân bao nhiêu?

3.2. Đối với thu nhập từ chuyển nhượng bất động sản

Theo quy định tại luật thuế thu nhập cá nhân, thu nhập từ chuyển nhượng bất động sản được áp dụng thuế suất toàn phần là 2% trên giá trị chuyển nhượng.

Ví dụ: Nếu bạn bán một căn nhà với giá 3 tỷ đồng, mức thuế phải nộp là:

2% × 3.000.000.000 = 60.000.000 đồng

>>> Xem thêm: Mức đóng thuế thu nhập cá nhân

4. Cách tính thuế thu nhập cá nhân

Theo quy định tại Thông tư 111/2013/TT-BTC, cách tính thuế thu nhập cá nhân sẽ khác nhau tùy thuộc vào tình trạng cư trú và hình thức lao động của cá nhân. Sau đây là hướng dẫn cụ thể.

4.1. Cá nhân cư trú ký hợp đồng lao động từ 3 tháng trở lên

Theo quy định, khi một cá nhân ký hợp đồng lao động có thời hạn từ trên 3 tháng và có thu nhập từ tiền lương, tiền công vượt mức giảm trừ, họ sẽ thuộc diện bắt buộc phải tính và nộp thuế thu nhập cá nhân hàng tháng hoặc theo năm.

Dưới đây là các công thức áp dụng để tính thuế TNCN:

(1) Thuế thu nhập cá nhân cần nộp = Thuế suất x Thu nhập tính thuế.

(2) Thu nhập tính thuế = Thu nhập phải chịu thuế – các khoản giảm trừ.

(3) Thu nhập phải chịu thuế = Tổng tiền lương nhận được – Các khoản được miễn thuế.

Người nộp thuế áp dụng các công thức trên để tính mức thuế thu nhập cá nhân phải nộp theo các bước sau đây:

Bước 1: Tính tổng thu nhập (tiền lương) nhận được.

Bước 2: Tính các khoản được miễn thuế.

• Có thể áp dụng các khoản miễn thuế từ tiền lương và tiền công như sau:
• Tiền hỗ trợ ăn trưa, xăng xe, điện thoại (nếu nằm trong mức quy định của Nhà nước).
• Phụ cấp công tác phí khi đi công tác, làm việc ngoài địa điểm thường xuyên.
• Tiền nhà do doanh nghiệp trả thay, nếu không vượt quá 15% tổng thu nhập chịu thuế.

Bước 3 : Tính thu nhập phải chịu thuế bằng cách áp dụng công thức (3).

Bước 4 : Tính các khoản giảm trừ.

Các khoản giảm trừ bao gồm:

• Giảm trừ gia cảnh: Người nộp thuế được giảm trừ 132 triệu đồng/năm (tương đương 11 triệu đồng/tháng) cho bản thân và 4,4 triệu đồng/tháng cho mỗi người phụ thuộc.
• Giảm trừ các khoản đóng bảo hiểm, đóng góp từ thiện, khuyến học, nhân đạo và quỹ hưu trí tự nguyện

Bước 5 : Tính thu nhập tính thuế bằng cách áp dụng công thức (2).

Ví dụ tính thuế thu nhập cá nhân cho cá nhân cư trú:

Để biết thêm về quy trình và các bước thực hiện, bạn có thể tham khảo hướng dẫn cách nộp thuế thu nhập cá nhân đơn giản và tiết kiệm thời gian.

Cách tính thuế thu nhập cá nhân

>>> Xem thêm: Thuế nhà thầu là gì?

4.2. Cá nhân không ký hợp đồng hoặc hợp đồng dưới 3 tháng

Đây là nhóm người lao động làm việc ngắn hạn, không có hợp đồng chính thức hoặc hợp đồng dưới 3 tháng. Theo quy định tại Thông tư 111/2013/TT-BTC, khi cá nhân cư trú nhận thu nhập từ 2 triệu đồng/lần trở lên, thì đơn vị chi trả phải khấu trừ 10% thuế thu nhập cá nhân trước khi thanh toán.

Ví dụ tính thuế thu nhập cá nhân cho cá nhân cư trú không ký hợp đồng:

Cá nhân không ký hợp đồng hoặc hợp đồng dưới 3 tháng tính thuế như thế nào?

4.3. Với cá nhân không cư trú

Theo quy định tại Khoản 1 Điều 18 của Thông tư 111/2013/TT-BTC, đối với cá nhân không cư trú, người này sẽ phải chịu thuế suất cố định 20% trên toàn bộ thu nhập chịu thuế phát sinh tại Việt Nam, không được áp dụng giảm trừ gia cảnh hay các khoản khấu trừ khác. Quy định về thuế thu nhập cá nhân rất đa dạng, và các trường hợp đặc biệt như thuế thu nhập bất thường cũng cần được tìm hiểu kỹ.

Ví dụ tính thuế thu nhập cá nhân cho cá nhân không cư trú:

>>> Xem thêm: Hướng dẫn cách quyết toán thuế TNCN online mới nhất

5. Cách giảm số thuế thu nhập cá nhân phải nộp hợp pháp

Để tối ưu số tiền thuế và gia tăng thu nhập thực nhận trong kỳ tính thuế thu nhập cá nhân 2025, bạn cần lưu ý:

• Đăng ký người phụ thuộc: Kê khai đầy đủ cha mẹ già, con nhỏ, vợ/chồng không có khả năng lao động để hưởng mức giảm trừ 4,4 triệu/người.
• Tận dụng khoản miễn thuế: Các khoản phụ cấp ăn trưa, điện thoại, trang phục (trong định mức) không tính vào thu nhập chịu thuế.
• Chứng từ từ thiện: Lưu giữ hóa đơn đóng góp từ thiện để được khấu trừ khi quyết toán thuế thu nhập cá nhân năm.

6. Xử phạt trường hợp không nộp hoặc nộp chậm thuế thu nhập cá nhân

Theo quy định tại Luật Quản lý thuế số 38/2019/QH14 và các văn bản hướng dẫn thi hành (đặc biệt là Nghị định 125/2020/NĐ-CP), các hành vi vi phạm nghĩa vụ nộp thuế thu nhập cá nhân đều có thể bị xử lý theo mức độ nghiêm trọng. Dưới đây là các hình thức xử phạt phổ biến:

6.1. Phạt vi phạm hành chính nộp chậm, nộp thiếu thuế

• Phạt tiền chậm nộp thuế: Cá nhân nộp thuế quá thời hạn sẽ bị tính tiền chậm nộp với mức 0,03%/ngày trên tổng số tiền thuế nợ. Số ngày được tính từ ngày tiếp theo sau ngày hết hạn nộp đến ngày thực nộp.
• Phạt do khai sai dẫn đến thiếu số thuế phải nộp: Nếu cá nhân khai thiếu thu nhập hoặc khai không đúng các khoản miễn/giảm trừ, dẫn đến số thuế nộp thấp hơn thực tế, sẽ bị xử phạt từ 10% đến 20% trên phần chênh lệch chưa nộp, tùy theo mức độ lỗi (vô ý hay cố ý).

6.2. Truy thu và xử lý bổ sung

• Cơ quan thuế có thể ra quyết định truy thu thuế trong thời hiệu 10 năm kể từ ngày phát hiện sai phạm.
• Trong trường hợp có dấu hiệu trốn thuế, gian lận, cá nhân có thể bị khởi tố hình sự theo quy định tại Điều 200 – Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung 2017).

Xử phạt trường hợp không nộp hoặc nộp chậm thuế thu nhập cá nhân

6.3. Một số tình huống điển hình

• Nộp chậm hồ sơ quyết toán thuế TNCN cuối năm: Phạt cảnh cáo hoặc phạt tiền từ 2 triệu đến 8 triệu đồng tùy mức độ và thời gian chậm.
• Không kê khai người phụ thuộc để giảm trừ: Bị truy thu phần chênh lệch thuế và phạt theo quy định.

>>> Xem thêm: Cách đăng ký mã số thuế hộ kinh doanh

Thuế thu nhập cá nhân là yếu tố quan trọng trong việc quản lý tài chính của người lao động. Việc hiểu rõ và tính toán chính xác thuế TNCN không chỉ giúp bạn xác định đúng mức lương thực nhận (Net) mà còn hỗ trợ tối ưu hóa các khoản giảm trừ hợp pháp theo quy định.

Truy cập JobsGO để tìm hiểu thêm các thông tin hữu ích liên quan đến thuế thu nhập cá nhân, quyền lợi người lao động, cũng như tận dụng các công cụ tra cứu lương và cơ hội việc làm phù hợp nhất với bạn.

Câu hỏi thường gặp

1. Khi nào tính thuế thu nhập cá nhân?

Thuế thu nhập cá nhân được tính khi cá nhân có thu nhập vượt mức giảm trừ quy định, thường theo tháng (tạm khấu trừ) và tổng hợp theo năm để quyết toán.

2. Có thể tra thuế thu nhập cá nhân online ở đâu?

Truy cập https://tracuunnt.gdt.gov.vn/tcnnt/mstdn.jsp để tra cứu mã số thuế và thông tin liên quan.

3. Điều kiện để được hoàn lại tiền thuế thu nhập cá nhân là gì?

Cá nhân được hoàn thuế khi số tiền thuế đã nộp lớn hơn số thuế phải nộp thực tế sau quyết toán, hoặc đã nộp thuế nhưng thu nhập tính thuế chưa đến mức phải nộp. Điều kiện bắt buộc là cá nhân phải có mã số thuế và có đề nghị hoàn thuế.

4. Lương thử việc có bị trừ thuế thu nhập cá nhân không?

Có. Nếu hợp đồng thử việc dưới 3 tháng và tổng thu nhập từ 2.000.000 VNĐ/lần trở lên, bạn sẽ bị khấu trừ 10% tại nguồn. Tuy nhiên, nếu ước tính tổng thu nhập năm chưa đến mức chịu thuế, bạn có thể làm cam kết mẫu 08/CK-TNCN để tạm thời không bị khấu trừ.

(Theo JobsGO - Nền tảng tìm việc làm, tuyển dụng, tạo CV xin việc)