Trong bối cảnh thế giới nhiều biến động như hiện nay, sự cạnh tranh có tác động vô cùng lớn đối với nền kinh tế – xã hội. Vậy cạnh tranh là gì? Có những loại cạnh tranh nào? Tại sao lại dẫn đến sự cạnh tranh? Cùng JobsGO giải đáp những thắc mắc này bạn nhé.
Cạnh tranh là một khái niệm vô cùng rộng và bao trùm hầu hết các khía cạnh của đời sống xã hội. Từ cuộc sống hàng ngày cho đến các lĩnh vực kinh tế, chính trị, văn hoá, pháp lý,…
Với cách hiểu thông thường, cạnh tranh (competition) được hiểu là một sự kiện, cuộc đua, trong đó các đối thủ ganh đua để đạt được sự ưu thế hoặc chiến thắng cho bản thân.
Từ điển tiếng Việt định nghĩa: “cạnh tranh như nỗ lực để chiếm lấy ưu thế hoặc chiến thắng giữa các cá nhân, tổ chức, với mục tiêu mang lại lợi ích tương đương cho tất cả”. Điều này tương đồng với việc cố gắng vượt lên trên đối thủ và đạt được lợi ích cá nhân trong một môi trường cạnh tranh.
Cạnh tranh là gì?
Cạnh tranh trong lĩnh vực pháp lý thường đề cập đến vấn đề chống độc quyền và ngăn chặn hành vi không lành mạnh của các doanh nghiệp. Luật cạnh tranh thường có mục tiêu bảo vệ sự công bằng, khuyến khích cạnh tranh sáng tạo, ngăn chặn hành vi độc quyền và thỏa thuận giữa các doanh nghiệp có thể làm suy giảm cạnh tranh.
Ở lĩnh vực chính trị, cạnh tranh là cuộc đua quyền lực và sự tranh cãi giữa các đối tác chính trị.
Trong văn hoá và thể thao, sự cạnh tranh thường thể hiện qua sự đua tranh cho danh tiếng, niềm tự hào và đôi khi là sự đại diện quốc gia.
Còn trong lĩnh vực kinh tế, cạnh tranh được coi là một yếu tố quan trọng đối với hoạt động thị trường. Cạnh tranh khuyến khích sự hiệu quả, sự đổi mới và giúp tạo ra lợi ích cho người tiêu dùng. Các mô hình kinh tế thường mô tả cạnh tranh như một yếu tố đẩy động cho sự phát triển và tăng trưởng kinh tế. Và trong bài viết này, chúng ta sẽ tìm hiểu, phân tích sâu hơn về khái niệm cạnh tranh trong kinh tế.
Trong lĩnh vực kinh tế, có nhiều nguyên nhân dẫn đến sự xuất hiện và gia tăng của cạnh tranh. Dưới đây là một số nguyên nhân chính:
Nguồn lực hạn chế: Khi nguồn lực như lao động chất lượng cao, nguyên liệu và vốn đầu tư có hạn, các doanh nghiệp sẽ cạnh tranh để chiếm lấy những nguồn lực này.
Thị trường mở cửa và toàn cầu hóa: Việc mở cửa thị trường và toàn cầu hóa tạo ra cơ hội, thách thức, khiến các doanh nghiệp phải cạnh tranh với cả doanh nghiệp quốc tế để giữ và mở rộng thị phần.
Sự không chắc chắn của thị trường kinh doanh: Doanh nghiệp thường phải đối mặt với rủi ro và không chắc chắn, điều này thúc đẩy họ phải cạnh tranh để tìm kiếm cơ hội và giảm rủi ro.
Yêu cầu và mong đợi của khách hàng: Sự thay đổi trong yêu cầu và mong đợi của khách hàng đặt ra áp lực lên các doanh nghiệp là làm sao để cung cấp sản phẩm, dịch vụ tốt nhất. Chính điều đó khuyến khích sự cạnh tranh.
Công nghệ và sự đổi mới: Sự tiến triển nhanh chóng trong công nghệ tạo ra cơ hội mới và buộc các doanh nghiệp phải đầu tư vào nghiên cứu, phát triển để duy trì sự cạnh tranh.
Chính sách chính trị và pháp lý: Những thay đổi trong chính trị và pháp lý có thể tạo ra cạnh tranh. Các biện pháp chống độc quyền hoặc khích lệ cạnh tranh ảnh hưởng đáng kể đến môi trường kinh doanh.
Chiến lược giá: Chiến lược giá thường tạo ra sự cạnh tranh giữa các doanh nghiệp, khiến cho họ phải cân nhắc giữa việc giữ giá cả và tăng giá để duy trì chất lượng.
Quảng bá và tiếp thị: Sự thành công trong quảng bá, tiếp thị có thể tạo ra sự nhận thức và ưa thích từ phía khách hàng, tăng cường cạnh tranh trong việc thu hút và giữ chân khách hàng.
Nguyên nhân dẫn đến cạnh tranh
3. Vai Trò Của Cạnh Tranh Là Gì?
Cạnh tranh vừa là thách thức, vừa là động lực thúc đẩy sự phát triển và cải thiện chất lượng cuộc sống, không chỉ cho người tiêu dùng mà còn cho doanh nghiệp và nền kinh tế toàn cầu.
3.1 Đối Với Người Tiêu Dùng
Trong một thị trường có sự cạnh tranh diễn ra mạnh mẽ, những người hưởng lợi chủ yếu là khách hàng hoặc người tiêu dùng. Bởi vì sự cạnh tranh tạo ra một loạt các lợi ích cho họ, như giá cả thấp hơn, chất lượng dịch vụ cao hơn, sản phẩm tiện ích hơn,…
Đồng thời, người tiêu dùng đóng vai trò quan trọng trong quá trình cạnh tranh. Họ đặt ra những yêu cầu cụ thể như giá cả hợp lý, chất lượng sản phẩm,…. Điều này tạo ra áp lực cho doanh nghiệp phải hiểu rõ nhu cầu và mong muốn của khách hàng để đáp ứng một cách hiệu quả. Sự hiểu biết sâu rộng về yêu cầu của khách hàng giúp doanh nghiệp phát triển chiến lược cạnh tranh thông minh và linh hoạt.
3.2 Đối Với Doanh Nghiệp
Cạnh tranh là điều không thể tránh khỏi khi doanh nghiệp tham gia vào thị trường. Các doanh nghiệp sẽ phải đối mặt với sự cạnh tranh từ đối thủ cùng ngành để có thể tồn tại và phát triển. Điều này đặt ra một thách thức đối với họ, nhưng cũng tạo ra cơ hội để họ thể hiện và phát huy khả năng của mình nhằm chiếm ưu thế trong thị trường.
Sự hiện diện và tác động của quy luật cạnh tranh trở nên ngày càng quan trọng, đòi hỏi doanh nghiệp phải liên tục nâng cao khả năng cạnh tranh của mình. Nó thúc đẩy sự tăng cường nghiên cứu và áp dụng các công nghệ mới, hiện đại. Doanh nghiệp phải không ngừng cải thiện chất lượng sản phẩm, đổi mới trong mẫu mã, tạo ra sản phẩm mới để duy trì sự cạnh tranh trong thị trường ngày càng khốc liệt.
Cạnh tranh đóng góp tích cực vào sự phát triển kinh tế bằng cách nâng cao năng suất lao động và đảm bảo phân phối thu nhập, nguồn lực kinh tế vào những doanh nghiệp mạnh, có khả năng cạnh tranh cao. Trong trường hợp cạnh tranh lành mạnh, nó giúp điều tiết nền kinh tế, chống lại sự độc quyền và bảo vệ quyền lợi của người tiêu dùng.
4. Những Ảnh Hưởng Tiêu Cực Của Cạnh Tranh
Cạnh tranh mặc dù có những ảnh hưởng tích cực như khuyến khích sự đổi mới và tăng cường năng suất, nhưng cũng có những tác động tiêu cực đáng chú ý trong lĩnh vực kinh tế. Dưới đây là một số ảnh hưởng tiêu cực của cạnh tranh:
Giảm lợi nhuận và giá cả thấp: Trong môi trường cạnh tranh gay gắt, doanh nghiệp thường phải giảm giá để thu hút khách hàng, điều này có thể dẫn đến giảm lợi nhuận và khả năng đầu tư vào nghiên cứu, phát triển.
Tình trạng thất nghiệp gia tăng: Các doanh nghiệp có thể phải thực hiện các biện pháp cắt giảm chi phí, dẫn đến tăng cường áp lực lao động và có thể dẫn đến sự thất nghiệp trong một số trường hợp.
Chất lượng sản phẩm giảm: Đối với một số doanh nghiệp, áp lực cạnh tranh có thể dẫn đến việc giảm chất lượng sản phẩm để tiết kiệm chi phí sản xuất.
Sự độc quyền và bất bình đẳng kinh tế: Trong trường hợp cạnh tranh không lành mạnh, có thể xảy ra sự độc quyền và tăng sự chênh lệch kinh tế giữa các doanh nghiệp, gây ra sự bất bình đẳng kinh tế.
Ảnh hưởng đến môi trường: Để cạnh tranh, nhiều doanh nghiệp có thể áp dụng các chiến lược giảm giá và tăng sản xuất, gây ra tác động tiêu cực đến môi trường như tăng lượng rác thải và tình trạng ô nhiễm.
5. Phân Loại Cạnh Tranh
5.1 Theo Chủ Thể Tham Gia Thị Trường
Các loại cạnh tranh hiện nay
Cạnh tranh có thể được phân loại dựa trên chủ thể tham gia vào thị trường thành 3 loại chính:
Cạnh tranh giữa người bán và người mua: Đây là cuộc cạnh tranh dựa trên quy luật mua rẻ bán đắt. Người mua muốn mua sản phẩm với giá thấp nhất, trong khi người bán lại muốn bán với giá cao nhất. Cuộc cạnh tranh này thường diễn ra trong quá trình đàm phán giá, cuối cùng ảnh hưởng đến việc hình thành giá cả và quyết định hành động mua bán.
Cạnh tranh giữa người mua và người bán dựa trên quy luật cung cầu: Đây là cuộc cạnh tranh theo sự không đồng đều giữa cung và cầu. Khi cung ít hơn nhu cầu, cuộc cạnh tranh trở nên quyết liệt và giá cả tăng cao. Người bán có lợi nhuận cao, trong khi người mua phải trả giá cao hơn. Điều này thường xảy ra khi có sự khan hiếm về một loại sản phẩm hoặc dịch vụ nào đó.
Cạnh tranh giữa các doanh nghiệp: Đây là cuộc cạnh tranh khốc liệt nhất, diễn ra giữa các doanh nghiệp cạnh tranh trực tiếp trên thị trường. Đối thủ cạnh tranh nhau để chiếm ưu thế và thị phần. Những doanh nghiệp linh hoạt và có chiến lược cạnh tranh hiệu quả sẽ thành công, trong khi những doanh nghiệp không thích ứng được có thể bị loại bỏ khỏi thị trường.
5.2 Theo Phạm Vi Ngành Kinh Tế
Cạnh tranh theo phạm vi ngành kinh tế được chia thành 2 loại chính:
Cạnh tranh trong nội bộ ngành: Đây là cuộc cạnh tranh giữa các doanh nghiệp hoạt động trong cùng một ngành sản xuất hoặc cung cấp dịch vụ. Trong cuộc cạnh tranh này, các doanh nghiệp cạnh tranh để giành thị phần và lợi nhuận. Những doanh nghiệp chiến thắng có thể mở rộng quy mô hoạt động, trong khi những doanh nghiệp thua cuộc có thể phải thu hẹp hoặc rơi vào tình trạng phá sản.
Cạnh tranh giữa các ngành: Đây là sự cạnh tranh giữa các doanh nghiệp hoạt động trong các ngành kinh tế khác nhau, nhằm đạt được lợi nhuận cao nhất. Trong quá trình cạnh tranh, các doanh nghiệp chuyển vốn từ những ngành ít lợi nhuận sang những ngành có lợi nhuận cao. Sự điều tiết tự nhiên dựa trên lợi nhuận này sau một thời gian sẽ hình thành sự phân phối hợp lý về lợi nhuận giữa các ngành. Điều này dẫn đến việc các doanh nghiệp đầu tư cùng lượng vốn thu được lợi nhuận bình quân, tạo ra sự cân bằng trong ngành.
5.3 Theo Mức Độ Và Tính Chất Của Cạnh Tranh
Cạnh tranh trên thị trường được phân thành 3 loại chủ yếu dựa vào mức độ và tính chất:
Cạnh tranh hoàn hảo: Đây là hình thức cạnh tranh trong một thị trường có nhiều người bán và người mua nhỏ nhưng không ai có đủ ảnh hưởng để chi phối giá cả dịch vụ. Trong môi trường này, giá cả được hình thành theo luật cung cầu tự do và mỗi doanh nghiệp phải thích ứng với mức giá thị trường.
Cạnh tranh không hoàn hảo: Đây là loại cạnh tranh không đồng nhất, với mỗi loại sản phẩm có thể có nhiều loại nhãn hiệu khác nhau. Các doanh nghiệp cạnh tranh bằng cách tác động đáng kể đến giá cả, sử dụng quảng cáo, khuyến mãi và các ưu đãi khác để thu hút khách hàng.
Cạnh tranh độc quyền: Trong loại cạnh tranh này, một doanh nghiệp kiểm soát gần như toàn bộ sản phẩm hoặc dịch vụ trên thị trường. Cạnh tranh diễn ra giữa những doanh nghiệp độc quyền, có nhiều rắc rối về vốn đầu tư và độc quyền công nghệ. Thị trường này không có cạnh tranh về giá cả, doanh nghiệp có độc quyền quyết định giá và thu nhập của mình.
6. Một Số Quy Định Khác Về Cạnh Tranh Theo Luật Cạnh Tranh
Hiện nay, Điều 8 của Luật Cạnh tranh 2018 có quy định nghiêm cấm những hành vi liên quan đến cạnh tranh, bao gồm:
Cơ quan Nhà nước ép buộc, khuyến nghị hoặc yêu cầu các doanh nghiệp thực hiện hoặc không thực hiện việc sản xuất, mua bán hàng hóa, cung ứng dịch vụ với doanh nghiệp cụ thể, trừ hàng hoá, dịch vụ thuộc lĩnh vực độc quyền của Nhà nước hoặc trong trường hợp khẩn cấp theo quy định của Nhà nước.
Cơ quan Nhà nước phân biệt đối xử giữa các doanh nghiệp.
Cơ quan Nhà nước yêu cầu, khuyến nghị, yêu cầu các tổ chức xã hội – nghề nghiệp hoặc doanh nghiệp khác liên kết nhằm hạn chế cạnh tranh trên thị trường.
Cơ quan Nhà nước lợi dụng quyền hạn, chức vụ để can thiệp trái pháp luật vào hoạt động cạnh tranh.
Cá nhân, tổ chức cung cấp thông tin, kêu gọi, ép buộc, vận động hoặc tổ chức để doanh nghiệp cạnh tranh không lành mạnh.
Ngoài ra, Luật Cạnh tranh 2018 cũng nghiêm cấm hành vi lạm dụng vị thế độc quyền. Điều 27 của Luật quy định như sau:
Doanh nghiệp bán hàng hóa, cung cấp dịch vụ dưới giá thành toàn bộ để loại bỏ đối thủ cạnh tranh, hay còn gọi là phá giá thị trường.
Doanh nghiệp đưa ra giá mua hoặc giá bán hàng hoá, dịch vụ không hợp lý có khả năng gây thiệt hại cho khách hàng.
Doanh nghiệp cản trở sự phát triển kỹ thuật, áp đặt giá mua bán hàng hoá, dịch vụ không hợp lý gây thiệt hại cho khách hàng.
Doanh nghiệp áp dụng điều kiện thương mại khác nhau gây ra hoặc có khả năng cản trở doanh nghiệp khác tham gia, mở rộng thị trường hoặc loại bỏ doanh nghiệp khác.
Doanh nghiệp ngăn cản việc tham gia hoặc mở rộng thị trường của doanh nghiệp khác.
Doanh nghiệp có những hành vi lạm dụng vị thế thống lĩnh thị trường khác.
7. Câu Hỏi Thường Gặp Về Cạnh Tranh
Câu hỏi thường gặp về cạnh tranh
Bên cạnh những thông tin trên, các một số câu hỏi khác về cạnh tranh cũng được nhiều người đặt ra. Cùng JobsGO giải đáp những thắc mắc đó nhé.
7.1 Mục Đích Của Cạnh Tranh Là Gì?
Mục đích cuối cùng của cạnh tranh là đạt được nhiều thành công và ưu thế hơn so với đối thủ, đặc biệt là trong việc thu được lợi nhuận cao hơn. Đối với doanh nghiệp, mục tiêu là giành được lợi nhuận lớn hơn so với các đối thủ cạnh tranh.
7.2 Quy Luật Cạnh Tranh Là Gì?
Quy luật cạnh tranh là các nguyên tắc và quy định quyền lực giữa các đối thủ trong một thị trường. Nó xác định cách mà các doanh nghiệp cạnh tranh với nhau, ảnh hưởng đến giá cả, chất lượng sản phẩm và khả năng tiếp cận thị trường.
7.3 Đối Thủ Cạnh Tranh Là Gì?
Đối thủ cạnh tranh là các tổ chức hoặc doanh nghiệp hoạt động trong cùng một lĩnh vực kinh doanh, cạnh tranh với nhau để giành được ưu thế và thị phần. Mối quan hệ giữa các đối thủ cạnh tranh thường được thể hiện bởi sự cạnh tranh về giá, chất lượng sản phẩm, dịch vụ và chiến lược tiếp thị để thu hút khách hàng.
Năng lực cạnh tranh là khả năng của một doanh nghiệp hoặc tổ chức trong việc sử dụng tài nguyên, kỹ năng và chiến lược để đạt được ưu thế trước đối thủ. Năng lực này có thể bao gồm khả năng sản xuất hiệu quả, quản lý chuỗi cung ứng, nghiên cứu và phát triển, quảng cáo, khả năng tương tác với thị trường.
7.5 Lợi Thế Cạnh Tranh Là Gì?
Lợi thế cạnh tranh là những đặc điểm, điều kiện đặc biệt mà một doanh nghiệp, sản phẩm hoặc dịch vụ sở hữu, giúp họ nổi bật và đạt được ưu thế so với đối thủ. Các yếu tố như chi phí thấp, chất lượng sản phẩm, thương hiệu mạnh mẽ, sáng tạo, quản lý hiệu quả có thể tạo ra lợi thế cạnh tranh.
7.6 Vị Thế Cạnh Tranh Là Gì?
Vị thế cạnh tranh là vị trí của một doanh nghiệp hoặc sản phẩm trong thị trường so với đối thủ. Nó phản ánh sức mạnh, ảnh hưởng của doanh nghiệp trong việc đáp ứng nhu cầu khách hàng, chiếm lĩnh thị phần và duy trì sự bền vững.
7.7 Chiến Lược Cạnh Tranh Là Gì?
Chiến lược cạnh tranh là kế hoạch toàn diện mà doanh nghiệp xây dựng để nâng cao vị thế của mình trong thị trường so với đối thủ. Điều này bao gồm cách tiếp cận thị trường, quảng cáo, giá cả cùng các yếu tố khác nhằm tối ưu hóa lợi ích và đạt được mục tiêu cạnh tranh.
Cạnh tranh là gì? – chắc hẳn các bạn đã có câu trả lời rồi đúng không? Trong bối cảnh ngày nay, cạnh tranh không chỉ là thách thức, nó còn là động lực để các cá nhân, tổ chức đẩy mạnh các hoạt động, nâng cao ưu thế và đạt được thành công. Hy vọng rằng những chia sẻ trên bài viết sẽ hữu ích với tất cả các bạn.
Hồng Nguyễn
