Cầu toàn là một khái niệm quen thuộc trong cuộc sống hiện đại, đặc biệt là trong môi trường làm việc. Đó là khi một người đặt ra những tiêu chuẩn quá cao cho bản thân và mọi thứ xung quanh, luôn hướng tới sự hoàn hảo tuyệt đối. Thế nhưng, liệu tính cầu toàn có phải là một đức tính tốt, hay nó lại là một gánh nặng tự tạo, kìm hãm sự phát triển của chính mình? Cùng JobsGO phân tích chi tiết để hiểu rõ “cầu toàn là gì?” cùng những vấn đề xoay quanh thuật ngữ này nhé.
Cầu toàn là gì? Cầu toàn trong tiếng Anh là “perfectionism” – một đặc điểm tâm lý thể hiện xu hướng đặt ra những tiêu chuẩn quá cao và không thực tế cho bản thân hoặc người khác. Người cầu toàn thường có mong muốn mọi thứ phải hoàn hảo tuyệt đối, không chấp nhận bất kỳ sai sót hay thiếu sót nào. Họ thường xuyên lo lắng về việc mắc lỗi và có xu hướng chỉ trích bản thân gay gắt khi không đạt được mục tiêu đã đề ra.
Mặc dù cầu toàn có thể thúc đẩy con người phấn đấu và cải thiện bản thân, nhưng nếu quá mức có thể dẫn đến stress, lo âu và cản trở sự phát triển.
Cầu Toàn Là Gì?
Hiện nay, nhóm người cầu toàn được phân chia thành 2 loại dựa trên sự linh hoạt về tiêu chuẩn của họ:
Cầu toàn theo kiểu bình thường: với những người này thì tiêu chuẩn đặt ra cho bản thân rất cao nhưng cũng có thể giảm nhẹ đi tùy thuộc vào từng hoàn cảnh. Những người này thường sẽ dễ dàng đạt được thành công, điều tốt đẹp trong cuộc sống.
Cầu toàn theo kiểu rối loạn thần kinh: những người như vậy sẽ luôn khắt khe với bản thân và cho rằng mình không thể làm tốt việc gì, cố chấp và hay tự phê bình bản thân.
2. Biểu Hiện Của Người Cầu Toàn
Trong cuộc sống, việc gặp gỡ, hợp tác chung với những người cầu toàn là điều không thể tránh khỏi. Tuy nhiên, không phải ai cũng dễ dàng nhận biết được đặc điểm, dấu hiệu của một người có tính cách này. Vậy thì trong nội dung dưới đây, JobsGO sẽ chia sẻ đến bạn đọc cách để nhận biết một người cầu toàn như thế nào nhé!
2.1 Tiêu Chuẩn Quá Cao
Người cầu toàn thường đặt ra những tiêu chuẩn cực kỳ cao cho bản thân và người khác, vượt xa mức độ hợp lý hay khả thi. Họ luôn đòi hỏi sự xuất sắc trong mọi lĩnh vực, từ công việc đến các mối quan hệ cá nhân. Tiêu chuẩn này thường không thực tế, khó đạt được, dẫn đến sự thất vọng và tự chỉ trích liên tục. Họ có xu hướng nhìn nhận mọi thứ theo cách “tất cả hoặc không có gì”, coi bất kỳ kết quả nào dưới mức hoàn hảo là thất bại hoàn toàn. Điều này tạo ra áp lực lớn, có thể ảnh hưởng tiêu cực đến hiệu suất và sự hài lòng trong cuộc sống.
Với những người cầu toàn trong công việc, họ luôn tin và hướng đến sự hoàn hảo. Do đó, họ sẽ cố gắng để gồng mình lên thực hiện, đạt được mọi thứ trong tầm kiểm soát của mình.
Thậm chí, với những việc không liên quan, họ cũng sẽ kiểm soát để thiết lập nên một trật tự như mình mong muốn. Tuy nhiên, cuộc sống không thể đoán trước điều gì, việc kiểm soát quá cứng nhắc đôi khi cũng dẫn đến cảm giác chán nản nếu không đạt được yêu cầu đặt ra. Điều này cũng liên quan đến người kỹ tính, khi họ cẩn trọng trong mọi việc nhưng có thể gặp khó khăn nếu không đạt được sự chính xác mong đợi.
Người cầu toàn thường sẽ có xu hướng đòi hỏi rất cao về những gì mà họ làm. Có thể nói, họ luôn bị ám ảnh về chủ nghĩa hoàn hảo và bắt bản thân phải tuân thủ theo quy trình nhất định.
Theo tính cách của người cầu toàn, họ sẽ có niềm tin tuyệt đối vào những tiêu chuẩn mình đặt ra. Chính những tiêu chuẩn đó sẽ là nấc thang để giúp họ đạt được sự hoàn hảo, kết quả tốt nhất.
Tuy nhiên, điều này cũng có thể gây nên một số cản trở trong công việc và họ sẽ gặp khó khăn nếu rơi vào tình huống đòi hỏi tính linh hoạt.
2.4 Giá Trị Bản Thân Được Đo Bằng Kết Quả Công Việc
Người mang tính cách cầu toàn sẽ thường định nghĩa giá trị bản thân thông qua kết quả, sự thành công mà họ đạt được. Theo đó, họ sẽ cảm thấy thất vọng, không thoải mái nếu kết quả chưa thực sự như mong đợi.
Thường những người này sẽ chỉ tập trung vào điều chưa làm được, bị thôi thúc là phải vượt qua chính bản thân mình. Chính vì vậy mà đôi khi họ bị xem là “tham công tiếc việc”, quá khắt khe với bản thân mình.
2.5 Người Cầu Toàn Thường Ám Ảnh Bởi Sự Thất Bại
Thất bại, sai lầm chắc chắn là điều mà người có tính cách cầu toàn không bao giờ muốn gặp phải. Trước khi làm điều gì đó, họ sẽ bị ám ảnh, sợ hãi về thất bại, nhưng sai sót dù rất nhỏ.
Người cầu toàn luôn bảo thủ trước sự chỉ trích, luôn tìm cách bảo vệ bản thân bằng cách biện minh cho chúng. Điều này khiến cho họ khó có thể tiếp thu cũng như thay đổi bản thân.
2.6 Luôn Có Suy Nghĩ Phải Làm Hài Lòng Người Khác
Trong công việc, người cầu toàn sẽ luôn muốn nhận được sự khen ngợi từ đồng nghiệp, cấp trên. Cũng bởi vậy mà họ luôn nhắc nhở, yêu cầu bản thân phải đạt được mục tiêu bằng mọi giá. Với những người này, không điều gì hạnh phúc hơn bằng việc làm hài lòng người khác hay đơn giản là hài lòng chính mình.
2.7 Thường Bị Ảnh Hưởng Bởi Tác Động Xung Quanh
Cũng vì muốn làm hài lòng người khác nên người cầu toàn thường bị tác động, ám ảnh bởi môi trường xung quanh.
Với những lời nói xấu sau lưng, lời chê bai,… họ sẽ không chấp nhận được, buộc bản thân phải làm tốt hơn, hoàn hảo nhất để không bị mọi người soi mói.
Tuy nhiên, nhược điểm của người cầu toàn là thay vì đứng dậy sau vấp ngã, người cầu toàn lại có xu hướng lo âu, buồn chán, bị ảnh hưởng nặng nề và hay suy nghĩ tiêu cực.
2.8 Luôn Có Cảm Giác Bất An
Biểu Hiện Của Người Cầu Toàn
Đối với một số người cầu toàn, họ luôn mong tất cả mọi thứ trọn vẹn, hoàn hảo, không được phá vỡ. Do đó, họ sẽ thường xuất hiện cảm giác bất an, lo sợ sự phát sinh trong công việc.
Thế nhưng, chính sự lo lắng, nhạy cảm này lại khiến cho họ trở nên mệt mỏi, căng thẳng, stress và suy sụp về tinh thần nếu gặp phải thất bại trong công việc.
2.9 Dễ Bị Trì Hoãn Vì Lo Sợ Không Đạt Được Sự Hoàn Hảo
Người cầu toàn thường gặp khó khăn trong việc bắt đầu hoặc hoàn thành các nhiệm vụ do nỗi sợ hãi không thể đạt được kết quả hoàn hảo. Họ có xu hướng trì hoãn công việc, chờ đợi “thời điểm hoàn hảo” hoặc “điều kiện lý tưởng” để bắt đầu.
Sự lo lắng về việc không đáp ứng được những tiêu chuẩn cao của mình có thể khiến họ tránh né hoặc trì hoãn các dự án quan trọng. Thay vì chấp nhận rằng quá trình học hỏi và cải thiện là một phần tự nhiên của cuộc sống, họ thường bị tê liệt bởi nỗi sợ thất bại. Điều này có thể dẫn đến việc bỏ lỡ cơ hội và hạn chế sự phát triển cá nhân cũng như nghề nghiệp.
2.10 Khó Khăn Trong Việc Thư Giãn, Chia Sẻ Cảm Xúc
Một đặc điểm dễ nhận thấy ở người cầu toàn là họ thường gặp khó khăn trong việc thư giãn và bộc lộ cảm xúc. Họ có xu hướng luôn trong trạng thái cảnh giác cao độ, liên tục lo lắng về việc phạm sai lầm hoặc không đạt được tiêu chuẩn của mình. Điều đó khiến họ khó có thể thực sự thư giãn hoặc tận hưởng những khoảnh khắc đơn giản trong cuộc sống.
Về mặt cảm xúc, họ thường cảm thấy khó khăn trong việc chia sẻ những suy nghĩ và cảm giác sâu sắc, lo sợ rằng việc bộc lộ sự yếu đuối có thể được xem là một dấu hiệu của sự không hoàn hảo. Bởi vậy nên họ cũng dễ bị cô lập về mặt cảm xúc và khó khăn trong việc xây dựng các mối quan hệ.
3. Lợi Thế Và Bất Lợi Của Việc Cầu Toàn
Việc cầu toàn có thể mang lại cả lợi thế và bất lợi trong cuộc sống. Dưới đây là phân tích chi tiết về hai khía cạnh này:
3.1 Lợi Thế
Chất lượng công việc cao: Người cầu toàn thường tạo ra sản phẩm chất lượng cao do họ chú ý đến từng chi tiết nhỏ nhất. Điều này có thể dẫn đến sự công nhận và đánh giá tích cực từ người khác.
Động lực phát triển bản thân: Xu hướng cầu toàn có thể thúc đẩy cá nhân liên tục học hỏi và cải thiện kỹ năng. Họ thường đặt ra các mục tiêu cao và nỗ lực không ngừng để đạt được chúng.
Tổ chức và kỷ luật: Người cầu toàn thường có khả năng tổ chức tốt và tự kỷ luật cao. Họ có xu hướng lập kế hoạch chi tiết và tuân thủ nghiêm ngặt các quy trình để đảm bảo kết quả tốt nhất.
Sự tận tâm và trách nhiệm: Với tính cách cầu toàn, con người thường rất tận tâm với công việc và có ý thức trách nhiệm cao. Điều này có thể tạo ra sự tin tưởng từ đồng nghiệp và cấp trên.
3.2 Bất Lợi
Stress và lo âu quá mức: Áp lực liên tục để đạt được sự hoàn hảo có thể dẫn đến stress và lo âu mãn tính. Nó ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe tinh thần và thể chất của con người.
Khó khăn trong việc đưa ra quyết định: Người cầu toàn thường gặp khó khăn trong việc đưa ra quyết định do lo sợ mắc sai lầm, từ đó dẫn đến việc trì hoãn và mất cơ hội quan trọng.
Giảm năng suất: Mặc dù chất lượng công việc cao, nhưng việc quá tập trung vào chi tiết có thể làm giảm năng suất tổng thể. Họ có thể mất nhiều thời gian cho những chi tiết nhỏ không quan trọng.
Khó khăn trong các mối quan hệ: Xu hướng áp đặt tiêu chuẩn cao lên người khác có thể gây căng thẳng trong các mối quan hệ cá nhân và chuyên nghiệp. Điều này có thể dẫn đến xung đột và cô lập.
Tự chỉ trích quá mức: Người cầu toàn thường rất khắt khe với bản thân, dẫn đến tự chỉ trích thái quá khi không đạt được mục tiêu. Chính điều đó gây ảnh hưởng tiêu cực đến lòng tự trọng và sự tự tin.
4. Làm Sao Để Quản Lý Tính Cầu Toàn?
Làm Sao Để Quản Lý Tính Cầu Toàn?
Quản lý tính cầu toàn là một điều không dễ dàng nhưng cũng là một kỹ năng quan trọng để bạn cân bằng cuộc sống và nâng cao hiệu quả công việc. Dưới đây là một số chiến lược giúp bạn kiểm soát xu hướng cầu toàn:
4.1 Quản Lý Thời Gian
Một trong những chìa khóa để kiểm soát tính cầu toàn là quản lý thời gian hiệu quả. Bạn hãy bắt đầu bằng cách ưu tiên các nhiệm vụ và phân bổ thời gian hợp lý cho mỗi công việc. Chẳng hạn, bạn sử dụng các kỹ thuật như phương pháp Pomodoro để tập trung trong thời gian ngắn, sau đó cho phép bản thân nghỉ ngơi. Điều này giúp bạn tránh sa đà vào việc hoàn thiện quá mức một nhiệm vụ cụ thể. Hãy nhớ rằng, đôi khi “đủ tốt” là đủ và việc hoàn thành nhiều nhiệm vụ ở mức độ chấp nhận được có thể hiệu quả hơn là cố gắng làm hoàn hảo một vài việc.
4.2 Giảm Bớt Tiêu Chuẩn Quá Khắt Khe
Để giảm bớt áp lực của tính cầu toàn, bạn cần xem xét lại và điều chỉnh các tiêu chuẩn cá nhân. Thay vì đặt mục tiêu hoàn hảo, bạn hãy tập trung vào sự tiến bộ và cải thiện liên tục. Bạn có thể thử chấp nhận rằng sai lầm là một phần tự nhiên của quá trình học hỏi và phát triển hay thử thách bản thân bằng cách cố tình làm một việc gì đó “đủ tốt” thay vì hoàn hảo, sau đó quan sát kết quả. Làm như vậy thường xuyên, bạn sẽ nhận ra rằng kết quả vẫn đáp ứng được yêu cầu mà không cần phải đạt đến mức độ hoàn hảo tuyệt đối.
Việc đặt mục tiêu rõ ràng và khả thi là một cách hiệu quả để quản lý tính cầu toàn. Thay vì tập trung vào sự hoàn hảo, bạn hãy xác định những gì cần đạt được để công việc được coi là hoàn thành. Bạn nên chia nhỏ các dự án lớn thành những nhiệm vụ nhỏ hơn, dễ quản lý hơn, đặt ra các mốc thời gian cụ thể cho mỗi giai đoạn và cam kết chuyển sang nhiệm vụ tiếp theo khi đã đạt được mục tiêu đã đề ra. Điều này giúp bạn tránh để tâm quá nhiều vào các chi tiết không cần thiết và đảm bảo tiến độ tổng thể của dự án.
4.4 Hạn Chế Những Yếu Tố Gây Ra Tính Cầu Toàn
Bạn có thể tự phân tích để hiểu rõ những tình huống nào thường khiến bạn rơi vào trạng thái cầu toàn quá mức. Có thể đó là áp lực từ người khác, nỗi sợ thất bại hay thói quen so sánh bản thân với người khác. Một khi đã xác định được các yếu tố này, bạn sẽ phát triển được các chiến lược đối phó.
Ví dụ, nếu mạng xã hội gây ra nhiều áp lực, khiến bạn cảm thấy cần phải hoàn hảo, hãy cân nhắc giảm thời gian sử dụng chúng. Bạn nên tập trung vào việc xây dựng lòng tự trọng dựa trên giá trị nội tại của bạn, không phải dựa trên sự so sánh với người khác.
4.5 Đặt Giới Hạn Về Thời Gian
Một chiến lược hiệu quả để quản lý tính cầu toàn là đặt ra giới hạn thời gian cụ thể cho mỗi nhiệm vụ. Khi bắt đầu một công việc, bạn hãy ước tính thời gian hợp lý cần thiết để hoàn thành nó ở mức độ chấp nhận được. Sau đó, cam kết với bản thân rằng sẽ dừng lại và chuyển sang nhiệm vụ tiếp theo khi hết thời gian, bất kể bạn có cảm thấy công việc đã hoàn hảo hay chưa. Phương pháp này không chỉ giúp tăng năng suất mà còn buộc bạn phải tập trung vào những khía cạnh quan trọng nhất của công việc. Qua thời gian, bạn sẽ học được cách phân biệt giữa những chi tiết thực sự quan trọng và những điều chỉ là sự hoàn thiện không cần thiết.
4.6 Không Sợ Thất Bại
Để vượt qua tính cầu toàn, việc đối mặt và chấp nhận thất bại là rất quan trọng. Bạn hãy nhìn nhận thất bại như một cơ hội học hỏi và phát triển, không phải là dấu hiệu của sự không đủ năng lực. Bạn có thể thử thách bản thân bằng cách đặt ra mục tiêu mới và chấp nhận rằng quá trình học hỏi có thể đi kèm với sai lầm. Khi gặp thất bại, bạn cần phân tích nguyên nhân một cách khách quan và tìm cách cải thiện cho lần sau. Điều này sẽ giúp bạn xây dựng sự tự tin và khả năng phục hồi, đồng thời giảm bớt nỗi sợ hãi khi đối mặt với những thách thức mới.
4.7 Học Cách Tha Thứ
Tha thứ cho bản thân là một kỹ năng quan trọng để quản lý tính cầu toàn. Thay vì tự trách móc khi mắc lỗi, hãy tập trung vào việc học hỏi từ kinh nghiệm đó. Phát triển lòng trắc ẩn đối với bản thân bằng cách nói chuyện với chính mình như thể bạn đang an ủi một người bạn. Thực hành mindfulness có thể giúp bạn nhận biết và chấp nhận suy nghĩ, cảm xúc mà không phán xét chúng. Hãy nhớ rằng, mọi người đều mắc lỗi và điều quan trọng là cách bạn phản ứng và học hỏi từ chúng.
4.8 Linh Hoạt Trong Các Tình Huống
Thay vì cứng nhắc tuân theo một kế hoạch cụ thể, hãy sẵn sàng điều chỉnh phương pháp của bạn khi tình hình thay đổi. Bạn hãy thực hành việc đưa ra quyết định nhanh chóng dựa trên thông tin sẵn có chứ không chờ đợi cho đến khi có tất cả dữ liệu hoàn hảo. Bạn cần chấp nhận rằng có nhiều cách để đạt được một mục tiêu và đôi khi con đường không hoàn hảo cũng có thể dẫn đến kết quả tốt. Khả năng thích ứng này sẽ giúp bạn ít căng thẳng hơn và hiệu quả hơn trong công việc cũng như cuộc sống.
Linh Hoạt Trong Các Tình Huống
4.9 Tìm Kiếm Sự Hỗ Trợ
Đừng ngần ngại tìm kiếm sự hỗ trợ từ người khác nếu bạn gặp điều gì khó khăn. Hãy chia sẻ cảm xúc và những thách thức của bạn với bạn bè, gia đình hoặc đồng nghiệp đáng tin cậy. Họ có thể cung cấp góc nhìn khách quan và lời khuyên hữu ích dành cho bạn. Nếu tính cầu toàn đang gây ra stress quá lớn, bạn hãy cân nhắc tìm gặp một chuyên gia tâm lý. Các hội nhóm cũng có thể là nơi tuyệt vời để chia sẻ kinh nghiệm và học hỏi từ những người khác đang đối mặt với những thách thức tương tự.
4.10 Làm Việc Theo Nhóm
Khi làm việc với người khác, bạn có cơ hội học hỏi từ các phương pháp và quan điểm khác nhau. Điều này có thể giúp bạn nhận ra rằng có nhiều cách để đạt được kết quả tốt, không chỉ có một cách hoàn hảo duy nhất. Hơn nữa, việc phân chia trách nhiệm trong nhóm có thể giúp giảm áp lực cá nhân và tạo ra một môi trường hỗ trợ lẫn nhau. Tập trung vào việc đóng góp cho mục tiêu chung của nhóm thay vì chỉ quan tâm đến thành tích cá nhân có thể giúp bạn cân bằng tốt hơn giữa chất lượng và hiệu quả công việc.
4.11 Chăm Sóc Bản Thân, Cân Bằng Mọi Thứ
Việc chăm sóc bản thân và duy trì sự cân bằng trong cuộc sống là cực kỳ quan trọng để quản lý tính cầu toàn. Đảm bảo rằng bạn dành thời gian nhất định cho các hoạt động thư giãn, tập thể dục và các sở thích cá nhân. Bạn nên thiết lập ranh giới rõ ràng giữa công việc và cuộc sống cá nhân, học cách nói “không” với những yêu cầu không cần thiết.
Đặc biệt, bạn cần ưu tiên giấc ngủ đủ, chế độ ăn uống lành mạnh để duy trì sức khỏe thể chất và tinh thần. Thực hành mindfulness hoặc thiền định có thể giúp bạn giảm stress và tập trung vào hiện tại thay vì lo lắng về sự hoàn hảo. Nhớ rằng, một cuộc sống cân bằng và hạnh phúc quan trọng hơn việc đạt được sự hoàn hảo trong mọi lĩnh vực.
Tóm lại, cầu toàn là một con dao hai lưỡi. Nó có thể là động lực để chúng ta phấn đấu, nhưng cũng có thể trở thành áp lực, gây ra những hậu quả tiêu cực. Quan trọng là chúng ta cần tìm được sự cân bằng, đặt ra những mục tiêu thực tế và biết chấp nhận những sai sót để có thể sống một cuộc sống hạnh phúc, trọn vẹn. Hy vọng rằng bài viết trên đây đã giúp các bạn hiểu rõ “cầu toàn là gì?” cũng như cách để quản lý tính cầu toàn nhé.
Câu hỏi thường gặp
1. Cầu Toàn Và Làm Việc Chăm Chỉ Có Gì Khác Nhau?
Cầu toàn thường đi kèm với nỗi sợ thất bại và tự phê bình gay gắt, trong khi làm việc chăm chỉ tập trung vào nỗ lực và cải thiện mà không quá áp lực về kết quả hoàn hảo.
2. Tính Cầu Toàn Có Thể Ảnh Hưởng Đến Các Mối Quan Hệ Như Thế Nào?
Tính cầu toàn có thể tạo ra kỳ vọng không thực tế đối với người khác, dẫn đến xung đột và căng thẳng trong các mối quan hệ.
3. Có Thể Loại Bỏ Hoàn Toàn Tính Cầu Toàn Không?
Thay vì loại bỏ hoàn toàn, mục tiêu nên là quản lý tính cầu toàn hiệu quả. Điều này bao gồm việc đặt ra tiêu chuẩn thực tế và học cách chấp nhận "đủ tốt".
4. Tính Cầu Toàn Có Liên Quan Đến Rối Loạn Tâm Lý Nào Không?
Tính cầu toàn có thể liên quan đến một số rối loạn tâm lý như rối loạn lo âu, trầm cảm và rối loạn ám ảnh cưỡng chế (OCD). Tuy nhiên, không phải mọi người cầu toàn đều mắc rối loạn tâm lý.
Hồng Nguyễn
