Mindset Là Gì? 3 Yếu Tố Ảnh Hưởng Đến Sự Hình Thành Mindset

Trong cuộc sống và sự nghiệp, Mindset chính là nền tảng quyết định cách bạn nhìn nhận thế giới, đối mặt với thách thức và biến thất bại thành cơ hội. Vậy Mindset là gì? Có các loại Mindset nào? Hãy cùng JobsGO khám phá trong bài viết dưới đây.

1. Mindset Là Gì?

Mindset là lăng kính định hình cách chúng ta nhìn nhận thế giới

Trước tiên, hãy cùng tìm hiểu Mindset là gì và Mindset nghĩa tiếng Anh là gì? Mindset hay tư duy là tập hợp các niềm tin, thái độ và quan điểm cá nhân định hình cách mỗi người nhìn nhận thế giới và phản ứng với những tình huống trong cuộc sống. Có thể hình dung Mindset như một “lăng kính” tinh thần, ảnh hưởng đến cách chúng ta tiếp nhận thông tin, đưa ra quyết định và hành xử với người khác. Những niềm tin này thường được hình thành từ thời thơ ấu, tạo nền tảng cho suy nghĩ và hành động của chúng ta trong suốt cuộc đời.

Khái niệm Mindset được phát triển từ nghiên cứu của tiến sĩ Carol S. Dweck – một chuyên gia tâm lý học nổi tiếng với các công trình về động lực và tiềm năng phát triển con người. Trong nghiên cứu của mình, Dweck phân biệt rõ hai kiểu tư duy: tư duy cố định (Fixed Mindset) và tư duy phát triển (Growth Mindset). Người có tư duy cố định tin rằng khả năng của họ là bẩm sinh và khó thay đổi, trong khi người có tư duy phát triển tin rằng họ có thể cải thiện bản thân thông qua học hỏi và nỗ lực. Chính sự khác biệt này đã mở ra hướng tiếp cận mới trong giáo dục và phát triển cá nhân, cho thấy tư duy là yếu tố cốt lõi giúp con người thích nghi, tiến bộ và đạt được thành công bền vững.

>>>Xem thêm: Critical thinking là gì? Thông tin cần biết về Critical thinking

2. Phân Biệt Fixed Mindset Và Growth Mindset

Trong lý thuyết của Dweck, có hai loại tư duy cơ bản cần được phân biệt rõ ràng: Fixed Mindset (tư duy cố định) và Growth Mindset (tư duy phát triển).

2.1. Fixed Mindset

Fixed Mindset là gì? Fixed Mindset là kiểu tư duy mà người sở hữu tin rằng khả năng, trí thông minh và tài năng là yếu tố bẩm sinh, không thể thay đổi qua thời gian. Họ thường e ngại thử thách vì sợ thất bại sẽ làm lộ rõ điểm yếu, từ đó dẫn đến thái độ buông xuôi khi đối mặt với khó khăn. Thay vì nhìn nhận phản hồi như cơ hội để tiến bộ, họ dễ cảm thấy bị tổn thương và mất động lực khi bị phê bình. Một sinh viên luôn tránh đăng ký môn học khó vì sợ điểm thấp, hay một nhân viên từ chối nhận thêm nhiệm vụ vì lo ngại làm không tốt đều là biểu hiện rõ rệt của những người có Fixed Mindset. Cách tư duy này hạn chế khả năng phát triển cá nhân và khiến con người dễ dàng bị mắc kẹt trong vùng an toàn.

2.2. Growth Mindset

Growth Mindset giúp bạn không ngừng học hỏi và nâng cao kỹ năng trong công việc

Growth Mindset là gì? Growth Mindset là niềm tin rằng con người có thể nâng cao năng lực thông qua rèn luyện, học hỏi và trải nghiệm thực tế. Người có Growth Mindset thường không ngại thử thách mà còn xem chúng như cơ hội để hoàn thiện bản thân. Họ sẵn sàng tiếp nhận góp ý, chủ động tìm giải pháp khi gặp trở ngại và không từ bỏ sau thất bại đầu tiên. Ví dụ, sau một buổi phỏng vấn không thành công, một người có Growth Mindset sẽ xem đó là dịp để rút ra bài học, luyện tập kỹ năng giao tiếp và trở lại mạnh mẽ hơn. Nhờ tư duy linh hoạt và chủ động, họ thường đạt được tiến bộ trong công việc lẫn cuộc sống, và có khả năng ứng phó với sự bất định.

>>>Xem thêm: Cầu tiến là gì? Làm sao để trở thành người có tư duy cầu tiến?

Dưới đây là bảng so sánh để bạn thấy rõ hơn sự khác biệt giữa Fixed Mindset và Growth Mindset:

Tiêu chí	Fixed Mindset	Growth Mindset
Niềm tin vào khả năng	Năng lực bẩm sinh không thay đổi	Khả năng có thể phát triển qua luyện tập
Thái độ với thách thức	Tránh né, sợ thất bại	Chấp nhận, xem thất bại là cơ hội học hỏi
Phản ứng với thất bại	Xem thất bại như giới hạn	Xem thất bại như bước đệm để phát triển
Phản hồi từ người khác	Phản ứng tiêu cực, phòng thủ	Đón nhận, sử dụng để cải thiện bản thân
Sự thành công của người khác	Ghen tị hoặc cảm thấy đe dọa	Lấy cảm hứng và học hỏi từ người khác
Nỗ lực và kết quả	Tập trung vào kết quả	Tận hưởng quá trình rèn luyện và học hỏi

3. Mindset Được Hình Thành Như Thế Nào?

Mindset không phải là yếu tố bẩm sinh, mà được hình thành và phát triển qua thời gian dưới tác động của nhiều yếu tố.

3.1. Ảnh Hưởng Từ Gia Đình Và Giáo Dục

Gia đình và giáo dục là hai môi trường đầu tiên có ảnh hưởng trực tiếp đến quá trình hình thành Mindset. Cách cha mẹ phản ứng trước thành công hay thất bại của con, thái độ của thầy cô khi dạy học, hay bầu không khí học tập tại trường đều góp phần định hình niềm tin về khả năng của bản thân. Ví dụ, một đứa trẻ thường xuyên được khuyến khích thử những điều mới, dù có thất bại vẫn được lắng nghe và hỗ trợ, sẽ dễ xây dựng được Growth Mindset, tin rằng nỗ lực có thể cải thiện năng lực.

3.2. Ảnh Hưởng Từ Lời Khen

Cách chúng ta khen ngợi và đánh giá người khác cũng tác động mạnh đến Mindset. Theo nghiên cứu của Carol S. Dweck, lời khen tập trung vào năng lực bẩm sinh như “em thật thông minh” thường khiến trẻ hình thành Fixed Mindset, vì chúng tin rằng khả năng là thứ bất biến. Trong khi đó, những lời khen dựa trên quá trình như “em đã làm rất tốt vì đã nỗ lực học bài chăm chỉ” sẽ thúc đẩy trẻ tin rằng mình có thể tiến bộ thông qua luyện tập và cố gắng. Cách phản hồi này tạo tiền đề để phát triển tư duy tích cực và linh hoạt hơn trong tương lai.

3.3. Kinh Nghiệm Sống Và Trải Nghiệm Cá Nhân

Không chỉ bị ảnh hưởng bởi môi trường, Mindset của mỗi người còn được định hình qua những kinh nghiệm sống và trải nghiệm cá nhân. Các thành công và thất bại, cách thức đối mặt với khó khăn hay thậm chí là các cuộc trò chuyện với bạn bè, đồng nghiệp đều góp phần hoàn thiện tư duy. Những trải nghiệm cá nhân càng phong phú, mỗi người càng có thêm cơ hội nhìn nhận vấn đề từ nhiều góc độ, hiểu rằng thất bại không phải là dấu chấm hết mà là bước đệm để đạt được thành công. Đó là lý do vì sao mỗi người đều có thể thay đổi từ tư duy cố định sang tư duy phát triển nếu biết cách học hỏi và áp dụng kinh nghiệm vào cuộc sống.

>>>Xem thêm: Chính kiến là gì?

4. Ảnh Hưởng Của Mindset Đối Với Mỗi Người

Mindset đóng vai trò quyết định trong việc định hướng hành động và tạo ra sự khác biệt giữa những người liên tục phát triển và những người dễ bị kìm hãm bởi nỗi sợ thay đổi.

4.1. Ảnh Hưởng Đến Cách Nhìn Nhận Vấn Đề Và Thế Giới

Mindset định hình cách con người lý giải các sự kiện xảy ra xung quanh mình. Khi bạn có Mindset tích cực, bạn dễ nhìn thấy cơ hội trong thử thách và giữ vững tinh thần lạc quan khi đối mặt với khó khăn. Ngược lại, một tư duy tiêu cực dễ dẫn đến cảm giác bất lực và giới hạn khả năng hành động.

4.2. Ảnh Hưởng Trực Tiếp Đến Hành Động Và Quyết Định

Cách bạn suy nghĩ sẽ dẫn dắt cách bạn hành động. Người sở hữu Growth Mindset thường chủ động khám phá, thử nghiệm và chấp nhận rủi ro hợp lý để học hỏi. Họ tin rằng năng lực có thể phát triển nên không ngại bắt đầu lại hoặc bước ra khỏi vùng an toàn. Ví dụ, trong quá trình tìm việc, một ứng viên có tư duy phát triển sẽ không dừng lại sau vài lần bị từ chối, mà tiếp tục rèn luyện kỹ năng và điều chỉnh cách ứng tuyển. Ngược lại, tư duy cố định khiến nhiều người lo sợ sai lầm, trì hoãn quyết định và dễ bỏ lỡ cơ hội.

4.3. Tác Động Đến Kết Quả Học Tập, Công Việc Và Thành Công

Mindset ảnh hưởng rõ rệt đến hiệu quả học tập và phát triển nghề nghiệp. Người có Mindset cầu tiến thường gặt hái nhiều thành công vì họ luôn duy trì tinh thần sẵn sàng tiếp thu phản hồi và không ngừng hoàn thiện bản thân. Trong công việc, họ tích cực học hỏi từ sai sót, linh hoạt với thay đổi và biết cách biến thách thức thành động lực. Chính những yếu tố này khiến họ nổi bật trong mắt nhà tuyển dụng, đồng nghiệp và cấp trên, từ đó tạo nền tảng vững chắc cho sự thăng tiến lâu dài.

>>>Xem thêm: Tư duy tích cực là gì? 10 cách rèn luyện tư duy tích cực

5. Các Loại Mindset Phổ Biến Khác Trong Công Việc và Kinh Doanh

Ngoài Fixed Mindset và Growth Mindset, trong công việc và kinh doanh còn tồn tại một số loại Mindset khác như Product Mindset, Customer Mindset, Business/Entrepreneurial Mindset.

5.1. Product Mindset

Product Mindset nhấn mạnh việc tạo ra sản phẩm thực sự có giá trị cho người dùng. Người sở hữu tư duy này thường bắt đầu bằng việc nghiên cứu sâu hành vi và nhu cầu của khách hàng, từ đó đề xuất giải pháp sáng tạo để nâng cao trải nghiệm người dùng. Mỗi giai đoạn phát triển sản phẩm đều được đánh giá và điều chỉnh nhằm tối ưu hóa chất lượng và hiệu suất sử dụng. Với Product Mindset, mục tiêu không chỉ là hoàn thiện sản phẩm, mà còn là duy trì khả năng thích nghi và cải tiến liên tục.

5.2. Customer Mindset

Customer Mindset định hướng mọi hoạt động kinh doanh xoay quanh khách hàng. Doanh nghiệp theo đuổi tư duy này thường đặt trọng tâm vào việc lắng nghe và phân tích phản hồi từ người dùng, qua đó cá nhân hóa sản phẩm hoặc dịch vụ phù hợp với từng nhóm khách hàng cụ thể. Khi hiểu rõ nhu cầu thực tế, doanh nghiệp dễ dàng tạo ra trải nghiệm tích cực và nuôi dưỡng mối quan hệ lâu dài. Đây là một chiến lược quan trọng giúp gia tăng sự hài lòng và giữ chân khách hàng.

Customer Mindset là tư duy tập trung vào khách hàng

5.3. Business/Entrepreneurial Mindset

Business hoặc Entrepreneurial Mindset là tư duy của những người sẵn sàng thử nghiệm, đổi mới và chịu trách nhiệm với quyết định của mình. Họ linh hoạt trong cách giải quyết vấn đề, nhạy bén trước các cơ hội mới và chấp nhận rủi ro để mở rộng quy mô hoặc tạo ra giá trị khác biệt. Đây là Mindset thường thấy ở các nhà sáng lập, người quản lý cấp cao hoặc những cá nhân mong muốn bứt phá trong sự nghiệp. Việc học hỏi từ thất bại và liên tục làm mới mình giúp họ nhanh chóng thích ứng với biến động của thị trường.

>>>Xem thêm: Cơ hội là gì? Cách nhận biết cơ hội đang đến.

6. Cách Luyện Mindset Hiệu Quả

Nhiều người thắc mắc rằng có thể cải thiện Mindset không và trước khi luyện Mindset có cần làm bài trắc nghiệm tính cách không. Bạn hoàn toàn có thể thay đổi Mindset nếu áp dụng đúng phương pháp mà không cần làm bài test nào cả.

6.1. Nhận Diện Tư Duy Hiện Tại

Để thay đổi Mindset, trước tiên bạn cần hiểu rõ tư duy hiện tại và những niềm tin đang cản trở sự phát triển. Hãy dành thời gian suy ngẫm về các phản ứng tiêu cực trong cuộc sống, ghi lại những tình huống khiến bạn thiếu tự tin hoặc cảm thấy bị giới hạn. Đồng thời, lắng nghe phản hồi từ người khác để nhận diện các mẫu suy nghĩ không còn phù hợp. Việc này giúp bạn hiểu rõ những suy nghĩ tiêu cực nào cần được thay đổi để mở ra cơ hội mới.

6.2. Thay Đổi Góc Nhìn Và Cách Diễn Đạt Suy Nghĩ

Việc chuyển đổi cách bạn nhìn nhận vấn đề có thể tạo ra khác biệt lớn. Thay vì nghĩ “Tôi không thể làm được”, hãy thử thay bằng “Tôi đang học cách để làm điều đó”. Khi rèn luyện Mindset theo hướng tích cực, bạn sẽ thấy thất bại không còn là trở ngại mà là cơ hội để cải thiện. Sự thay đổi trong ngôn ngữ và tư duy sẽ dần hình thành một thói quen phản ứng chủ động và lạc quan.

6.3. Đặt Mục Tiêu Phát Triển

Thiết lập mục tiêu rõ ràng giúp bạn duy trì định hướng và động lực. Thay vì chỉ nhắm đến kết quả cuối cùng, hãy chú trọng đến từng bước nhỏ trong quá trình học tập và cải thiện bản thân. Việc đặt ra các mục tiêu cụ thể, khả thi cả trong ngắn và dài hạn sẽ giúp bạn bám sát tiến trình và cảm nhận rõ ràng sự tiến bộ.

6.4. Học Hỏi Liên Tục Và Mở Rộng Kiến Thức

Thế giới ngày nay đòi hỏi sự nhanh nhạy và linh hoạt trong việc tiếp nhận kiến thức mới. Bạn có thể đọc sách, theo dõi các khóa học online, lắng nghe podcast hoặc tham vấn từ mentor. Khi bạn không ngừng mở rộng kiến thức, bạn sẽ dần hình thành một Growth Mindset mạnh mẽ, giúp bạn tự tin đối mặt với bất kỳ thử thách nào trong công việc lẫn cuộc sống.

6.5. Kết Nối Với Những Người Có Tư Duy Tích Cực Và Cầu Tiến

Môi trường xung quanh ảnh hưởng mạnh mẽ đến cách bạn suy nghĩ và hành động. Hãy chủ động tìm đến những người luôn hướng về phía trước, có tinh thần cầu tiến và sẵn sàng chia sẻ kinh nghiệm. Việc thường xuyên trao đổi trong một cộng đồng tích cực sẽ tiếp thêm động lực, củng cố niềm tin vào khả năng phát triển của bản thân.

6.6. Thực Hành Chăm Sóc Bản Thân

Sức khỏe tinh thần và thể chất đóng vai trò quan trọng trong việc nuôi dưỡng một Mindset bền vững. Tập thể dục đều đặn, ăn uống cân bằng, ngủ đủ giấc và thực hành thiền sẽ giúp đầu óc minh mẫn và cơ thể tràn đầy năng lượng. Khi bạn ở trạng thái tốt nhất, việc tiếp nhận thách thức và học hỏi điều mới trở nên dễ dàng hơn.

6.7. Tìm Kiếm Phản Hồi Từ Người Khác

Phản hồi là công cụ thiết thực giúp bạn cải thiện tư duy và hành vi. Đừng ngần ngại hỏi ý kiến từ đồng nghiệp, cấp trên hay bạn bè vì họ là những người có thể đưa ra góc nhìn khách quan. Việc tiếp thu góp ý một cách cầu thị và học từ trải nghiệm của người khác sẽ mở rộng tư duy và giúp bạn tránh được những sai lầm không cần thiết.

>>>Xem thêm: INFP-T nghề nghiệp là gì?

Vậy là JobsGO vừa cùng bạn tìm hiểu Mindset là gì. Tư duy không phải là yếu tố cố định, bạn hoàn toàn có thể thay đổi và rèn luyện nó thông qua việc đặt mục tiêu cụ thể, học hỏi liên tục và kết nối với những người tích cực. Khi sở hữu một Mindset linh hoạt và cầu tiến, bạn sẽ luôn sẵn sàng đón nhận thử thách và biến mỗi trải nghiệm thành cơ hội để trưởng thành.

Câu hỏi thường gặp

1. Làm Thế Nào Để Biết Mình Đang Có Fixed Mindset Hay Growth Mindset?

Hãy xem xét phản ứng của bạn trước thất bại, thử thách và lời góp ý. Người có Growth Mindset sẽ coi đó là bài học, còn người có Fixed Mindset thường né tránh hoặc bỏ cuộc.

2. Thay Đổi Mindset Mất Bao Lâu Và Có Khó Không?

Thay đổi tư duy là quá trình liên tục, có thể mất vài tháng đến vài năm tùy theo nỗ lực và môi trường hỗ trợ.

3. Open Mindset là gì?

Open Mindset là tư duy cởi mở, sẵn sàng tiếp nhận ý tưởng mới, lắng nghe quan điểm khác biệt và học hỏi từ người khác.

(Theo JobsGO - Nền tảng tìm việc làm, tuyển dụng, tạo CV xin việc)