Khi mắc sai lầm, người ta thường hay tự nhắn nhủ nhau “tiên trách kỷ, hậu trách nhân”. Vậy tiên trách kỷ, hậu trách nhân là gì? Và làm thế nào để áp dụng nó vào thực tế? Cùng JobsGO tìm hiểu trong bài viết này nhé.
Xem nhanh nội dung
1. Tiên trách kỷ hậu trách nhân là gì?
“Tiên trách kỷ, hậu trách nhân” là câu thành ngữ Hán Việt mang triết lý nhân sinh sâu sắc, khuyên răn con người về thái độ trước những vấp ngã hay xung đột. Ý nghĩa cốt lõi là khi sự việc không như ý, trước hết hãy tự soi xét bản thân (tiên trách kỷ) để tìm ra thiếu sót, những gì thuộc về trách nhiệm của mình thay vì vội vàng oán trách người khác hay hoàn cảnh (hậu trách nhân).
Đây là kim chỉ nam cho tư duy chủ động, giúp mỗi người tự hoàn thiện mình, tránh lối sống đổ lỗi và nuôi dưỡng sự bao dung, thấu hiểu trong các mối quan hệ xã hội.
Trách mình trước trách người sau nghĩa là gì?
>>> Xem thêm: Lòng tự trọng là gì? Làm sao để nuôi dưỡng lòng tự trọng
2. Tại sao nên “tiên trách kỷ”?
“Tiên trách kỷ” là tư duy cốt lõi giúp mỗi cá nhân làm chủ cuộc đời và sự nghiệp. Thay vì lãng phí năng lượng vào việc đổ lỗi hay oán trách hoàn cảnh, việc tự nhìn nhận thiếu sót của bản thân sẽ giúp bạn tìm ra nguyên nhân gốc rễ để khắc phục triệt để vấn đề.
Thái độ này không chỉ thúc đẩy sự trưởng thành và hoàn thiện kỹ năng mỗi ngày mà còn xây dựng được uy tín và sự nể trọng từ người xung quanh. Khi biết nhận trách nhiệm, bạn chuyển từ thế bị động sang chủ động, biến mọi thất bại thành bài học quý giá để tiến xa hơn trên con đường thành công.
3. Làm sao để ngừng đổi lỗi cho người khác?
Hiện nay, trong cuộc sống hiện đại, đa số người đều sống ngược với câu “ tiên trách kỷ, hậu trách nhân”. Chính nỗi sợ bị quy đổ trách nhiệm, sợ nhìn nhận sự yếu kém của bản thân khiến chúng ta vô thức đổ lỗi cho những tác động bên ngoài. Vậy làm sao để khắc phục tình trạng này? Sau đây là những mẹo nhỏ giúp bạn rèn luyện cách sống có trách nhiệm:
3.1. Thay đổi tư duy
Khi xảy ra vấn đề trong cuộc sống, bạn có thói quen đổ lỗi là do bạn luôn mang tâm lý nạn nhân, thiếu sự chủ động trong mọi tình huống. Nếu muốn từ bỏ thói quen “trách nhân trước khi trách kỷ” bạn phải thay đổi chính suy nghĩ của mình.
Khi xảy ra bất kỳ vấn đề gì hãy tự xem vấn lại bản thân và có trách nhiệm với những gì mình đã làm. Bạn cần phải có suy nghĩ chủ động, không để mọi thứ xung quanh ảnh hưởng đến quyết định, hành động của mình.
Thái độ chủ động này không chỉ giúp bạn giải quyết vấn đề hiệu quả mà còn là yếu tố quan trọng để được thăng tiến trong sự nghiệp. Hãy cẩn thận với ngụy biện, vì nó có thể khiến bạn tìm ra những lý do không hợp lý để tránh né trách nhiệm của mình.
Tiên trách kỷ hậu trách nhân nghĩa là thế nào? Làm sao để ngừng đổ lỗi?
>>> Xem thêm: Chủ nghĩa khắc kỷ là gì?
3.2. Thay đổi từ ngôn từ
Bạn đã bao giờ có suy nghĩ: “Dạo này hàng xóm ồn quá, mình chả học được gì cả!”, “ Dạo này thời tiết mưa quá, nên không phù hợp để tập thể dục!” hay những câu khẳng định như “Nếu bố mẹ cho con đi học thì con đã không vất vả thế này!”… Đây chính là dấu hiệu của những hành vi đổ lỗi mà chúng ta hay gặp phải.
Do vậy, phải thay đổi ngay từ những điều nhỏ nhất. Bạn phải chú ý điều khiển suy nghĩ theo hướng tích cực, lấy người khác hoặc sự việc khác được đặt làm trọng tâm và bản thân nằm ở thế bị động. Việc hiểu rõ về bản thân cũng là một phần quan trọng trong quá trình tự thay đổi này. Theo thời gian, bạn sẽ tự thay đổi được suy nghĩ của mình.
>>> Xem thêm: Trung thực là gì? Trung thực trong công việc như thế nào?
3.3. Thay đổi hành động
Nếu quen với việc đổ lỗi cho hoàn cảnh, đổ lỗi cho người khác thì việc bạn làm chỉ là trách móc người khác và luôn nghĩ rằng mình không thể tác động nên điều đó. Do đó, bạn thường sẽ không thể thừa nhận điểm yếu từ phía mình và sửa chữa, khắc phục chúng. Thậm chí, điều này còn có thể bắt nguồn từ nỗi ám ảnh “phải trở nên vĩ đại” trong những năm tuổi trẻ, khiến ta luôn muốn che giấu khuyết điểm thay vì đối mặt.
Nếu muốn bản thân được hoàn thiện hơn thì phải nhìn nhận lại sự việc, tìm hiểu nguyên nhân thật kỹ và tự khắc phục điều đó để không lại sai lầm đó nữa..
>>> Xem thêm: Trực giác là gì?
4. Sau trách mình, có nên trách người khác?
Sau khi đã nghiêm túc nhìn nhận lỗi lầm của bản thân, việc xem xét trách nhiệm của người khác là bước cần thiết để có cái nhìn toàn diện và công bằng.
“Trách người” ở đây không nên hiểu là đổ lỗi hay oán giận, mà là sự phân tích khách quan để xác định rõ nguyên nhân khách quan và ranh giới trách nhiệm. Nếu chỉ mù quáng nhận hết lỗi về mình, bạn dễ rơi vào tâm lý tự ti và vô tình dung túng cho sai phạm của đối phương.
Do đó, việc chỉ ra thiếu sót của người khác cần dựa trên tinh thần góp ý xây dựng và bao dung, giúp cả hai cùng rút kinh nghiệm và giải quyết vấn đề triệt để thay vì chỉ trích tiêu cực.
Sau trách mình có nên trách người?
>>> Đọc thêm: Biểu hiện của những đứa trẻ hiểu chuyện
Mong rằng, những chia sẻ trên của JobsGO đã giúp các bạn hiểu được tiên trách kỷ hậu trách nhân là gì và qua đó có thể hình thành cho mình một văn hóa ứng xử cũng như một thói quen văn minh, tốt đẹp hơn.
>>> Xem thêm: Tri kỷ là gì?
Câu hỏi thường gặp
1. Tiên trách kỷ hậu trách nhân là câu nói của ai?
Câu nói này mang đậm tư tưởng của Khổng Tử (người sáng lập Nho giáo).
2. Nguồn gốc của câu "tiên trách kỷ, hậu trách nhân" xuất phát từ đâu?
Nguồn gốc của câu thành ngữ xuất phát từ nền văn hóa và triết lý Nho giáo (Trung Quốc), coi việc "tu thân" (tự sửa mình) là nền tảng đạo đức quan trọng nhất trong phép đối nhân xử thế.
(Theo JobsGO - Nền tảng tìm việc làm, tuyển dụng, tạo CV xin việc)
