Chủ nghĩa vị lợi là gì là thắc mắc của rất nhiều người bởi đây không phải là một thuật ngữ quá phổ biến. Vậy thì chủ nghĩa này có những ưu và nhược điểm gì? Cùng tìm hiểu chi tiết qua bài viết sau.
Mục lục
1. Chủ Nghĩa Vị Lợi Là Gì?
Chủ nghĩa vị lợi trong tiếng Anh được gọi là Utilitarianism.
Chủ nghĩa vị lợi là một lý thuyết đạo đức ủng hộ những hành động thúc đẩy hạnh phúc hoặc niềm vui và phản đối những hành động gây bất hạnh hoặc tổn hại. Khi hướng đến việc đưa ra các quyết định về xã hội, kinh tế hoặc chính trị, chủ nghĩa vị lợi hướng tới sự tốt đẹp hơn của toàn xã hội.
Theo triết lý của chủ nghĩa này, hành động đúng là hành động mang lại hạnh phúc cho số lượng người lớn nhất trong một nhóm hoặc một xã hội.
2. Ví Dụ Về Chủ Nghĩa Vị Lợi
Chủ nghĩa vị lợi trong cuộc sống hàng ngày có thể được thể hiện qua những quyết định đơn giản như việc chọn kem. Theo quan điểm này, bạn nên ưu tiên hương vị mang lại cảm giác hài lòng nhất. Tương tự, khi cân nhắc việc thăm một người bạn đang nằm viện, bạn không bắt buộc phải đến. Tuy nhiên, nếu quyết định ghé thăm, hành động này có thể mang lại cảm giác tích cực cho cả hai bên, đó chính là biểu hiện của tư duy vị lợi trong mối quan hệ xã hội.
Trong lĩnh vực y tế, chủ nghĩa vị lợi cũng được áp dụng rộng rãi. Ví dụ điển hình là việc cho phép lưu hành các loại thuốc có hiệu quả điều trị cao nhưng kèm theo tác dụng phụ. Quyết định này được coi là vị lợi khi số người được hưởng lợi từ thuốc vượt trội so với số người chịu ảnh hưởng tiêu cực.
Xem thêm: TLD Là Gì? Từ A Đến Z Cách Lựa Chọn Top Level Domain Cho Website
3. Ưu Điểm Của Chủ Nghĩa Vị Lợi
Giống như những quan điểm đạo đức khác, chủ nghĩa vị lợi có ưu điểm như sau:
3.1. Tập Trung Vào Hạnh Phúc Của Số Đông
Hạnh phúc là đích đến của tất cả con người. Và chủ nghĩa vị lợi tập trung vào việc đạt được điều đó. Người ta tin rằng, trong một tổ chức mà chủ nghĩa vị lợi là trọng tâm của mỗi hành động, chúng ta có thể giảm tỷ lệ thất nghiệp và cải thiện thu nhập hộ gia đình.
Xem thêm: Đi tìm đáp án: Hạnh phúc là gì? Làm sao để hạnh phúc trong công việc?
3.2. Nó Dạy Chúng Ta Rằng Làm Hại Người Khác Là Sai
Chủ nghĩa vị lợi định nghĩa đạo đức trên quan điểm cộng đồng thay vì cá nhân. Có nhiều lựa chọn khiến chúng ta hạnh phúc với tư cách là một cá nhân, nhưng nếu nó không giúp ích cho người khác, thì theo lý thuyết này đó là một lựa chọn không đúng. Nó cho chúng ta thấy rằng làm hại người khác vì lợi ích bản thân không phải hành vi tốt.
3.3. Chủ Nghĩa Vị Lợi Hoạt Động Theo Quy Tắc Dân Chủ
Cách nhanh nhất và công bằng nhất để đưa ra quyết định cho số đông là bình chọn. Mỗi người đều có quyền đưa ra ý kiến của mình nhưng khi có kết quả mọi người phải đồng lòng thực hiện theo lựa chọn của số đông. Và chủ nghĩa vị lợi đang hoạt động theo nguyên tắc này.
Xem thêm: AKA Là Gì? Ý Nghĩa Phổ Biến Của Từ AKA
3.4. Lý Thuyết Dễ Thực Hiện
Hạnh phúc của số đông là trọng tâm của thuyết vị lợi. Vì vậy, tất cả những gì chúng ta cần làm là ngồi lại với nhau và tìm ra những điều khiến số đông mọi người cảm thấy hạnh phúc và thực hiện nó.
4. Nhược Điểm Của Chủ Nghĩa Vị Lợi
Bên cạnh những ưu điểm trên đây thì chủ nghĩa vị lợi cũng tồn tại một số nhược điểm, cụ thể:
4.1. Không Xem Xét Bất Cứ Yếu Tố Nào Ngoài Hạnh Phúc
Chủ nghĩa vị lợi chỉ tập trung vào hạnh phúc số đông như một cách xác định đạo đức và luân lý. Tuy nhiên, trên thực tế, có rất nhiều yếu tố khác cần xem xét dưới góc độ một con người. Rõ ràng, ăn khoai chiên, uống nước có ga khiến nhiều người cảm thấy hạnh phúc, nhưng nó đang hủy hoại sức khỏe của họ.
Xem thêm: Triết lý Ikigai của Người Nhật – đi tìm lý do thức dậy mỗi sáng
4.2. Có Thể Gây Hại Cho Một Nhóm Người
Hạnh phúc của số đông đôi khi có thể gây hại, thậm chí gây ra cái chết của một nhóm người.
Hãy tưởng tượng: có 8 người hạnh phúc vì được hưởng lợi từ nội tạng của bạn. Và khi xem xét nguyên tắc của lý thuyết vị lợi, cái chết của bạn là điều đúng đắn. Vì bạn không thuộc số đông.
4.3. Chúng Ta Không Thể Đoán Trước Tương Lai
Nếu bạn đang đánh giá hành động của mình dựa trên kết quả, thì không có cách nào để đưa ra phán đoán chính xác. Rất khó để xác định rằng hành vi bạn chọn lúc này sẽ giúp bạn cảm thấy hạnh phúc trong tương lai.
Khi bạn chơi một trò chơi điện tử, nếu bạn thắng trận đấu, bạn cảm thấy hạnh phúc. Nhưng nếu bạn thua, bạn có thể cảm thấy thất vọng. Và xét trên quan điểm của chủ nghĩa vị lợi, thời điểm mà bạn không cảm thấy hạnh phúc có nghĩa là hành vi mà bạn thực hiện là sai lầm.
4.4. Hạnh Phúc Là Cảm Nhận Chủ Quan
Trọng tâm của chủ nghĩa vị lợi là hạnh phúc. Nhưng hạnh phúc là cảm nhận chủ quan của mỗi người và nó có thể thay đổi chỉ trong vài phút. Một người có thể cảm thấy hạnh phúc khi được ở nhà, nhưng những khác thì không. Và một người có thể cảm thấy hạnh phúc khi được thưởng thức một món ngon, nhưng ngay sau đó cảm thấy đau khổ khi nhớ ra rằng ăn quá nhiều sẽ gây béo.
Xem thêm: Lối sống tối giản là gì? Trào lưu sống tối giản của giới trẻ hiện nay
4.5. Việc Thực Hành Chủ Nghĩa Vị Lợi Đòi Hỏi Quá Nhiều Ở Một Cá Nhân
Khi theo chủ nghĩa vị lợi, một người không chỉ phải quan tâm đến việc làm những gì tốt nhất cho hạnh phúc của bản thân và những người thân thiết; mà thậm chí còn phải xem xét hành động của mình sẽ ảnh hưởng đến toàn bộ thế giới như thế nào.
Chắc hẳn qua bài viết này của JobsGO, bạn đọc đã có được câu trả lời cho câu hỏi chủ nghĩa vị lợi là gì rồi đúng không? Nhìn có vẻ như đây sẽ là một triết lý tuyệt vời nhưng bản thân nó vẫn tồn tại nhược điểm.
Câu hỏi thường gặp
1. Chủ Nghĩa Vị Lợi Phù Hợp Với Giá Trị Đạo Đức Truyền Thống Không?
Có, chủ nghĩa vị lợi tập trung vào việc tối đa hóa hạnh phúc và lợi ích cho số đông. Điều này có thể phù hợp với một số giá trị đạo đức truyền thống như lòng nhân ái và quan tâm đến người khác.
2. Chủ Nghĩa Vị Lợi Có Thể Giải Quyết Vấn Đề Đạo Đức Phức Tạp Không?
Câu trả lời là có, chủ nghĩa vị lợi có thể áp dụng cho các vấn đề đạo đức phức tạp, nhưng cũng có một số hạn chế.
3. Có Những Biến Thể Nào Của Chủ Nghĩa Vị Lợi?
Chủ nghĩa vị lợi có những biến thể quan trọng như:
- Chủ nghĩa vị lợi hành động
- Chủ nghĩa vị lợi quy tắc
- Chủ nghĩa vị lợi ưu tiên
- Chủ nghĩa vị lợi trung bình
- …
4. Chủ Nghĩa Vị Lợi Đối Phó Với Vấn Đề Công Bằng Như Thế Nào?
- Tối đa hóa lợi ích tổng thể
- Bình đẳng cơ hội
- Phân phối tài nguyên
- Cân nhắc dài hạn
- …
(Theo JobsGO - Nền tảng tìm việc làm, tuyển dụng, tạo CV xin việc)