Hiện nay, việc giữ gìn và phát huy giá trị, bản sắc văn hóa dân tộc là nhiệm vụ hàng đầu được các quốc gia quan tâm. Bởi nó là yếu tố tạo nên vị thế, những nét đặc sắc riêng cho từng đất nước. Vậy bản sắc văn hóa dân tộc là gì? Bản sắc văn hóa dân tộc Việt Nam có biểu hiện, ý nghĩa như thế nào? Cách để phát huy những giá trị văn hóa này ra sao? Cùng JobsGO phân tích và tìm hiểu qua bài viết dưới đây bạn nhé.
Theo tâm lý học xã hội, nhân học và xã hội học, bản sắc chính là cách nhận thức của một cá thể về cá thể khác, một nhóm xã hội hoặc thậm chí là chính mình. Nói theo cách đơn giản, bản sắc là những cá tính khác nhau của 1 hay nhiều cá thể trong 1 nhánh, nhóm xã hội đặc trưng.
Còn giáo sư tâm lý học Peter Weinreich (đại học Ulster) định nghĩa: bản sắc của 1 cá thể chính là tổng thể phân giải cá nhân. Cách mà cá thể phân giải chính mình sẽ được áp dụng từ quá khứ đến hiện tại và truyền cảm hứng để tiếp tục trong tương lai.
Từ 2 định nghĩa trên, có thể hiểu bản sắc văn hóa dân tộc chính là thuật ngữ chỉ vẻ đẹp, tính chất đặc biệt, những nét đặc trưng tạo nên dấu ấn riêng cho từng quốc gia. Bản sắc văn hóa dân tộc được xem là cái nôi tinh thần, điểm đặc trưng không thể nào lẫn được vào đâu. Nhờ có yếu tố này mà con người sẽ phân biệt được các quốc gia, dân tộc trên thế giới.
Khái niệm bản sắc văn hóa dân tộc
1.2 Tìm hiểu bản sắc văn hóa dân tộc Việt Nam
Bản sắc văn hóa dân tộc Việt Nam mang trong mình một thuộc tính đặc biệt, một vẻ đẹp và đặc trưng riêng, tạo nên sự phân biệt so với các quốc gia khác trên thế giới. Nó là nền tảng cốt lõi của văn hóa dân tộc, những đặc điểm không thể nhầm lẫn.
Bản sắc văn hóa dân tộc Việt Nam bao gồm rất nhiều khía cạnh khác nhau như là tín ngưỡng, phong tục, ngôn ngữ, di sản văn hóa, di vật lịch sử,… Những đặc trưng này được hình thành từ kinh nghiệm sống của ông cha, được truyền qua nhiều thế hệ.
2. Biểu hiện của bản sắc văn hóa dân tộc Việt Nam
Hiện nay, biểu hiện của bản sắc văn hóa dân tộc Việt Nam rất phong phú với 54 dân tộc cùng những ngôn ngữ, phong tục tập quán, tôn giáo,… khác nhau. Cụ thể, nó thể hiện qua 3 tầng kết cấu là:
Biểu hiện 1: Bản sắc văn hóa dân tộc Việt Nam hiển thị qua cách mà con người nhận thức về môi trường xung quanh và quan điểm về cuộc sống. Đây là một yếu tố cơ bản trong cấu trúc của bản sắc văn hóa.
Biểu hiện 2: Bản sắc văn hóa dân tộc Việt Nam hiển thị qua phong cách suy nghĩ, cách sống, tầm nhìn và khả năng thẩm mỹ của con người. Đây là một yếu tố ở tầng trung gian trong cấu trúc bản sắc văn hóa.
Biểu hiện 3: Bản sắc văn hóa dân tộc Việt Nam được thể hiện thông qua phong tục, tập quán, ngôn ngữ, trang phục, nghi lễ đặc trưng, kiến trúc, ca dao tục ngữ, sự đa dạng của văn học nghệ thuật,… Đây là một yếu tố cao nhất trong cấu trúc bản sắc văn hóa.
3. Ý nghĩa của bản sắc văn hóa dân tộc Việt Nam
Ý nghĩa của bản sắc văn hóa dân tộc Việt Nam
Bản sắc văn hóa dân tộc được hình thành từ nền văn hóa đặc trưng của một quốc gia, dân tộc lâu đời. Những giá trị này có vai trò, ý nghĩa đặc biệt quan trọng, là yếu tố để gắn kết một nhóm xã hội. Bởi bản sắc văn hóa sẽ cho phép cá nhân phát triển ý thức thuộc về nhóm dựa trên các đặc điểm văn hóa chung. Cụ thể, những ý nghĩa của bản sắc văn hóa dân tộc Việt Nam là:
Thứ nhất, bản sắc văn hóa dân tộc là nguồn gốc hình thành nền văn hóa đặc trưng của một dân tộc từ thời xa xưa. Từ đó, nó đã tiếp tục phát triển và tạo ra những đặc điểm riêng cho dân tộc đến ngày nay.
Thứ hai, bản sắc văn hóa dân tộc tồn tại vĩnh viễn, bền vững và không thay đổi theo thời gian. Dù thế giới có thay đổi, nhưng những nét văn hóa dân tộc vẫn được bảo tồn và không khác biệt so với bản sắc văn hóa ban đầu.
Thứ ba, bản sắc văn hóa dân tộc đại diện cho một dân tộc và mang trong mình những đặc trưng về tín ngưỡng, tính cách dân tộc, phong tục tập quán và tính cách đặc thù. Nó giữ vững cốt lõi của dân tộc trong quá trình phát triển. Nếu một dân tộc có thành tựu kinh tế cao nhưng không giữ được bản sắc dân tộc, sự phát triển đó sẽ không hoàn thiện.
Thứ tư, bản sắc văn hóa dân tộc là một tài nguyên vô giá cần được bảo vệ. Mỗi quốc gia đều có những truyền thống, bản sắc riêng và cần giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc. Điều này không chỉ để giao lưu với các quốc gia khác mà còn để chúng ta hòa nhập mà không bị xóa mất.
Thứ năm, bản sắc văn hóa dân tộc là một biểu hiện đa dạng và phong phú. Bảo tồn bản sắc văn hóa dân tộc hướng đến một nền văn hóa đa dạng, phong phú về sắc thái, không phải một nền văn hóa đơn điệu và nhàm chán. Việc đa dạng, phong phú hoàn toàn trái ngược với sự đơn điệu và nghèo nàn. Đây không chỉ là mục tiêu mà còn là động lực thúc đẩy quá trình bảo tồn bản sắc văn hóa dân tộc.
4. Đặc trưng của bản sắc văn hóa dân tộc Việt Nam
Ngoài hiểu “bản sắc văn hóa dân tộc Việt Nam là gì?”, các bạn cũng cần phải nắm rõ những đặc trưng cơ bản của nó. Cụ thể, các đặc trưng đó bao gồm:
Bản sắc văn hóa dân tộc Việt Nam là gốc rễ hình thành từ lâu đời và ngày càng phát triển, tạo nên những nét riêng biệt hiện nay.
Bản sắc văn hóa dân tộc mang tính bền vững, luôn được giữ gìn, dù cho mãi về sau, những giá trị này cũng không có sự khác biệt so với ban đầu.
Sự tôn kính, thờ cúng tổ tiên, tôn trọng các giá trị cộng đồng, ngành nghề thủ công mỹ nghệ, gia đình, người lao động,… là nét đặc trưng cơ bản của bản sắc văn hóa dân tộc.
Hiện nay, tại Việt Nam luôn có một nền văn hóa dân tộc vô cùng phong phú. Với 54 dân tộc, rất nhiều tín ngưỡng, tư tưởng, tôn giáo khác nhau được hình thành, phát triển.
Bản sắc văn hóa dân tộc Việt Nam hình thành, phát triển phụ thuộc vào những đặc điểm của từng dân tộc, điều kiện lịch sự, yếu tố tự nhiên, nơi cư trú, chế độ chính trị,…
Trải qua hàng ngàn năm lịch sử, bản sắc văn hóa dân tộc Việt Nam vẫn luôn được giữ gìn nhờ vào tinh thần đoàn kết, sự cố gắng của mỗi người dân.
5. Một số nội dung của bản sắc văn hóa dân tộc Việt Nam
Một số nội dung của bản sắc văn hóa dân tộc Việt Nam
Một số nội dung của bản sắc văn hóa dân tộc Việt Nam bao gồm:
Bản sắc văn hóa dân tộc là tinh túy và độc đáo của mỗi dân tộc.
Nó được tạo ra, bảo tồn và truyền dịp qua lịch sử, địa lý và giao lưu văn hóa.
Bản sắc văn hóa gắn kết cộng đồng và tạo nên sức mạnh của dân tộc.
Nó vận động và phát triển, nhưng vẫn giữ được tính ổn định, bền vững.
Cần tránh yếu tố bảo thủ để thích nghi với thời đại mới và phát triển văn hóa.
6. Làm sao để giữ gìn, phát huy bản sắc văn hóa dân tộc Việt Nam?
Có thể nói, bản sắc văn hóa dân tộc rất quan trọng, mang ý nghĩa đặc biệt đối với các quốc gia trên thế giới cũng như Việt Nam. Vậy nên, việc giữ gìn, phát huy những giá trị này là rất cần thiết. Nhưng làm sao để thực hiện được điều đó?
6.1 Thực trạng văn hóa hiện nay
Trước hết, chúng ta sẽ cần biết về thực trạng của văn hóa nước ta hiện nay như thế nào?
Dân tộc Việt Nam đã trải qua 4000 năm văn hiến, gắn liền với quá trình hình thành, phát triển đất nước. Trong xu thế hội nhập diễn ra mạnh mẽ, Việt Nam cũng đứng trước khá nhiều tác động bao gồm cả tích cực và tiêu cực. Trong đó, những mặt trái có thể sẽ làm khắc chế và nghèo đi bản sắc văn hóa dân tộc đang hiện hữu, dù chúng ta có muốn hay không. Trước thực trạng này, dân tộc ta sẽ cần phải tỉnh táo, sáng suốt, có thể hòa nhập nhưng không hòa tan.
Hiện nay, vấn đề về bản sắc văn hóa dân tộc Việt Nam đang được đưa ra phân tích rất nhiều. Các quan niệm về quy chuẩn về xã hội, phát triển con người, tự do văn hóa,… đều được truyền thông rộng rãi nhằm đánh thức tư duy của người dân về sứ mệnh văn hóa, khắc phục sự phiến diện.
Đảng và Nhà nước cũng xác định và đưa ra nhiều chủ trương quan trọng, cần thiết trong giai đoạn này. Bản sắc văn hóa luôn được xác định là nền tảng tinh thần của xã hội, là mục tiêu cũng như động lực để phát triển kinh tế và xã hội.
Bên cạnh đó, Nhà nước cũng đẩy mạnh các hoạt động cải cách trên nhiều phương diện. Đặc biệt trong đó chính là nâng cao sự nhận thức, giáo dục con người. Điều này góp phần bảo tồn, phát huy những di sản, giá trị văn hóa của dân tộc.
Làm sao để giữ gìn, phát huy bản sắc văn hóa dân tộc Việt Nam?
6.3 Nhiệm vụ của người dân trong việc giữ gìn, phát huy bản sắc văn hóa dân tộc
Bản sắc văn hóa dân tộc đã được Đảng và Nhà nước xác định là một trong những đặc trưng của Chủ nghĩa Xã hội tại Việt Nam. Chính vì vậy, người dân, đặc biệt là thanh niên sẽ cần phát huy vai trò của mình trong nhiệm vụ giữ gìn, phát huy những giá trị đó. Cụ thể, chúng ta sẽ cần:
Biết, giữ gìn những di sản văn hóa, lịch sử, không phá hoại những gì mà ông cha ta đã cố gắng dựng nên.
Tiếp thu có chọn lọc những tinh hoa văn hóa nhân loại, làm sao để vẫn giữ được bản sắc dân tộc Việt Nam.
Phát huy hết năng lực để phê phán cũng như loại bỏ những sản phẩm văn hóa tiêu cực (mê tín dị đoan, sùng bái thần tượng mù quáng, đầu xanh tóc đỏ,…).
Ngoài ra, chúng ta còn phải thật sáng suốt nhận ra những âm mưu chống phá của thù địch, không được quay lưng với lịch sử dân tộc, nghe theo lời xúi giục phản động,…
“Bản sắc văn hóa dân tộc Việt Nam là gì?” – Sau bài viết này của JobsGO chắc hẳn các bạn đã có câu trả lời rồi phải không? Là một công dân Việt Nam, các bạn hãy luôn cố gắng, nỗ lực hết mình trong việc giữ gìn, phát huy những giá trị, nét đẹp của văn hóa dân tộc nhé.
Bảo Danh
