Kỹ năng lắng nghe không chỉ là một hành động thụ động mà là một nghệ thuật giao tiếp chủ động, là nền tảng để thấu hiểu và xây dựng mối quan hệ vững chắc. Lắng nghe hiệu quả giúp chúng ta không chỉ tiếp thu thông tin mà còn cảm nhận được ý định và cảm xúc của người nói, từ đó đưa ra những phản hồi thông minh, phù hợp. Hãy cùng khám phá sâu hơn về tầm quan trọng và những nguyên tắc để làm chủ kỹ năng thiết yếu này.
Xem nhanh nội dung
1. Lắng nghe là gì? Kỹ năng lắng nghe là gì?
Lắng nghe là một phần quan trọng của giao tiếp hiệu quả, được định nghĩa là quá trình chủ động tiếp nhận, diễn giải, phản hồi thông tin (cả bằng lời nói và phi ngôn ngữ) từ người khác.
Theo đó, kỹ năng lắng nghe là khả năng tập trung hoàn toàn vào người nói để tiếp thu và hiểu rõ thông điệp, cả về nội dung lời nói lẫn các tín hiệu phi ngôn ngữ như ngôn ngữ cơ thể và giọng điệu. Đây là một kỹ năng giao tiếp chủ động, vượt xa việc chỉ nghe thấy âm thanh, đòi hỏi sự tôn trọng và mong muốn thấu hiểu quan điểm của người khác mà không ngắt lời hay phán xét.
Ví dụ về kỹ năng lắng nghe trong giao tiếp: Khi một đồng nghiệp đang chia sẻ về một dự án khó khăn, bạn giao tiếp bằng mắt, gật đầu xác nhận và sau đó tóm tắt lại ý chính của họ (như tôi hiểu thì, bạn đang gặp khó khăn với phần ngân sách, đúng không?). Hành động này thể hiện sự chú ý hoàn toàn và đảm bảo bạn đã hiểu rõ vấn đề của họ.
Kỹ năng lắng nghe trong giao tiếp là gì?
>>> Xem thêm: 6 kỹ năng giúp bạn thành công dù làm bất kỳ công việc gì
2. Tầm quan trọng của kỹ năng lắng nghe
Kỹ năng lắng nghe là một trong những yếu tố quyết định sự thành công trong giao tiếp và xây dựng các mối quan hệ cá nhân cũng như chuyên nghiệp. Việc thực hành kỹ năng lắng nghe tích cực mang lại nhiều lợi ích, giúp nâng cao hiệu suất làm việc, tăng cường sự thấu hiểu và giảm thiểu xung đột. Cụ thể là:
- Tăng cường sự thấu hiểu và đồng cảm: Lắng nghe giúp bạn nắm bắt đầy đủ, chính xác thông điệp, bao gồm cả cảm xúc và ý định của người nói. Điều này tạo điều kiện để bạn thể hiện sự đồng cảm và xây dựng lòng tin.
- Cải thiện chất lượng giao tiếp: Khi lắng nghe tốt, bạn có thể đưa ra phản hồi đúng trọng tâm, phù hợp, tránh hiểu lầm và làm cho cuộc hội thoại trở nên ý nghĩa, hiệu quả hơn.
- Xây dựng và củng cố mối quan hệ: Việc dành sự tập trung và tôn trọng để lắng nghe người khác khiến họ cảm thấy được trân trọng. Đây là nền tảng vững chắc để phát triển các mối quan hệ cá nhân, bạn bè và đối tác.
- Nâng cao khả năng giải quyết vấn đề: Lắng nghe giúp bạn thu thập được mọi thông tin cần thiết và các quan điểm khác nhau về một vấn đề. Từ đó, bạn có thể phân tích tình huống một cách toàn diện và đưa ra các giải pháp tối ưu.
- Giúp học hỏi và tiếp thu kiến thức: Trong môi trường học tập hoặc công việc, kỹ năng lắng nghe hiệu quả là điều kiện tiên quyết để bạn tiếp thu các hướng dẫn, kiến thức mới, và phản hồi mang tính xây dựng.
Nắm được nghệ thuật lắng nghe trong giao tiếp sẽ giúp bạn thành công hơn
3. Cách rèn luyện kỹ năng lắng nghe hiệu quả
Rèn luyện kỹ năng lắng nghe là một quá trình liên tục, đòi hỏi sự chủ động và ý thức. Việc áp dụng các nguyên tắc sau sẽ giúp bạn chuyển từ việc chỉ “nghe” sang “lắng nghe tích cực” và nâng cao hiệu quả giao tiếp trong mọi tình huống.
3.1. Kiên nhẫn
Kiên nhẫn là yếu tố then chốt, đòi hỏi người nghe phải tạo ra một không gian an toàn và không bị gián đoạn cho người nói. Nguyên tắc này buộc bạn phải trì hoãn mọi phản ứng hoặc câu hỏi cho đến khi người nói hoàn thành ý tưởng của họ một cách trọn vẹn.
Bạn hãy thể hiện sự kiên nhẫn bằng cách không ngắt lời hoặc chen ngang giúp người nói cảm thấy được tôn trọng, từ đó họ có xu hướng chia sẻ thông tin chi tiết và chân thật hơn, làm tăng tính hiệu quả của cuộc trao đổi.
>>> Xem thêm: 7 Ứng dụng giúp tăng cường khả năng tập trung cao độ
3.2. Đặt câu hỏi mở
Việc đặt câu hỏi mở là một kỹ thuật lắng nghe chủ động, vượt xa việc chỉ gật đầu. Thay vì chỉ hỏi những câu hỏi trả lời bằng “Có” hoặc “Không”, bạn nên sử dụng các câu hỏi bắt đầu bằng “Tại sao”, “Như thế nào” hoặc “Kể thêm về…”.
Mục đích là để khuyến khích người nói đào sâu vào chi tiết, làm rõ những điểm mơ hồ và bộc lộ cảm xúc, giúp bạn có được cái nhìn toàn diện và tránh đưa ra những giả định sai lầm về nội dung thông điệp.
3.3. Giao tiếp bằng mắt
Giao tiếp bằng mắt là tín hiệu phi ngôn ngữ mạnh mẽ nhất thể hiện sự tập trung và chân thành. Khi duy trì ánh mắt một cách tự nhiên (không chằm chằm), bạn truyền tải thông điệp rằng bạn đang thực sự chú ý và coi trọng những gì người nói đang chia sẻ.
Kết hợp giao tiếp bằng mắt với việc gật đầu nhẹ và hướng cơ thể về phía người nói sẽ tạo nên sự kết nối mạnh mẽ, xây dựng lòng tin và thúc đẩy người đối diện tiếp tục cuộc trò chuyện.
>>> Xem thêm: Kỹ năng giao tiếp nơi công sở cho sinh viên mới ra trường
3.4. Thấu hiểu
Kỹ năng lắng nghe và thấu hiểu là năng lực đặt mình vào vị trí của người nói để cảm nhận được bối cảnh, cảm xúc của họ, ngay cả khi bạn không có cùng trải nghiệm. Nó không phải là đồng ý với quan điểm của họ, mà là ghi nhận và xác nhận cảm xúc đằng sau lời nói (Tôi hiểu điều này khiến bạn cảm thấy thất vọng).
Nguyên tắc này giúp tạo ra một môi trường chấp nhận, thể hiện sự quan tâm thực sự và là cầu nối vững chắc để xây dựng mối quan hệ sâu sắc hơn.
>>> Xem thêm: Học cách tha thứ như thế nào?
3.5. Không phán xét
Nguyên tắc không phán xét đòi hỏi bạn phải lắng nghe bằng một tâm trí cởi mở và không định kiến. Điều này có nghĩa là bạn phải tạm gác lại những đánh giá, phê bình hoặc ý kiến cá nhân về tính đúng sai của thông điệp. Khi người nói cảm thấy rằng họ được lắng nghe mà không sợ bị chỉ trích, họ sẽ cảm thấy an toàn để chia sẻ những thông tin quan trọng hoặc nhạy cảm một cách đầy đủ và trung thực nhất.
Cách lắng nghe hiệu quả với 5 nguyên tắc cốt lõi
4. Những hiểu lầm về kỹ năng lắng nghe
Có nhiều hiểu lầm về kỹ năng lắng nghe khiến người ta không thực hành nó một cách hiệu quả và đúng đắn. Việc nhận diện những ngộ nhận này là bước đầu tiên để phát triển khả năng lắng nghe tích cực và xây dựng các mối quan hệ giao tiếp lành mạnh hơn.
- Lắng nghe nghĩa là luôn đồng ý với người nói: Đây là một sai lầm; lắng nghe có nghĩa là thấu hiểu quan điểm của người khác, chứ không phải chấp nhận hay ủng hộ nó. Bạn vẫn có thể lắng nghe tích cực và tôn trọng, nhưng giữ lại quyền không đồng tình với nội dung hoặc ý kiến của họ.
- Nhầm lẫn giữa nghe thụ động và lắng nghe: Nhiều người cho rằng chỉ cần nghe thấy âm thanh là đủ, nhưng đây là nghe thụ động (chỉ tiếp nhận âm thanh). Lắng nghe là một hành động chủ động, đòi hỏi sự tập trung tinh thần, diễn giải ý nghĩa, và phản hồi thích hợp để đảm bảo thông điệp được hiểu đúng.
- Lắng nghe để đợi đến lượt mình nói: Lỗi này xảy ra khi người nghe chỉ tập trung vào việc sắp xếp câu trả lời hoặc phản bác trong đầu mình. Mục đích của họ không phải là hiểu người nói, mà là chờ đợi một khoảng lặng để chiếm lấy diễn đàn, làm giảm sự kết nối và thiếu đi sự chân thành.
- Lắng nghe là chỉ im lặng: Mặc dù im lặng là một phần quan trọng để người nói có thể chia sẻ, nhưng lắng nghe không chỉ đơn thuần là giữ im lặng. Lắng nghe tích cực đòi hỏi phải thể hiện sự chú ý thông qua giao tiếp bằng mắt, ngôn ngữ cơ thể, và các phản hồi phi ngôn ngữ như gật đầu để xác nhận sự tiếp nhận thông tin.
Những hiểu lầm về kỹ năng lắng nghe
>>> Xem thêm: 12 tác phong làm việc quan trọng giúp bạn gặt hái thành công
5. Các lỗi cần tránh trong kỹ năng lắng nghe
Trong quá trình giao tiếp, nhiều người vẫn mắc phải những lỗi cơ bản khiến việc lắng nghe trở nên kém hiệu quả. Dưới đây là một số lỗi thường gặp bạn nên tránh để cải thiện kỹ năng này:
- Tập trung trình bày quan điểm của bản thân: Lỗi này xảy ra khi bạn dành thời gian trong lúc người khác nói để sắp xếp câu trả lời hoặc phản bác của mình, thay vì tập trung vào thông điệp họ đang truyền đạt. Điều đó khiến bạn bỏ lỡ các chi tiết quan trọng và biến cuộc trò chuyện thành một cuộc tranh luận hơn là trao đổi.
- Không tập trung: Đây là lỗi cơ bản nhất, xảy ra khi tâm trí bạn bị phân tán bởi môi trường xung quanh (điện thoại, tiếng ồn) hoặc bởi những suy nghĩ cá nhân không liên quan. Việc không tập trung thể hiện sự thiếu tôn trọng và dẫn đến việc bạn chỉ nghe thấy lời nói mà không hiểu được ý nghĩa sâu sắc của thông điệp.
- Không đặt mình vào vị trí đối phương: Người nghe thất bại trong việc thể hiện sự đồng cảm và chỉ xem xét thông điệp dưới góc độ, trải nghiệm cá nhân của mình. Lỗi này khiến bạn không nhận ra cảm xúc và bối cảnh mà người nói đang trải qua, từ đó đưa ra những phản hồi thiếu nhạy cảm hoặc không phù hợp.
- Thái độ không hứng thú: Đây là lỗi được thể hiện qua ngôn ngữ cơ thể tiêu cực như khoanh tay, tránh giao tiếp bằng mắt hoặc thường xuyên nhìn đồng hồ. Thái độ này báo hiệu cho người nói rằng bạn không quan tâm đến những gì họ đang nói, khiến họ cảm thấy không được tôn trọng và có thể dừng chia sẻ thông tin.
- Những thành kiến tiêu cực: Việc để các định kiến cá nhân về người nói (ngoại hình, nghề nghiệp, quá khứ) hoặc về chủ đề chi phối quá trình lắng nghe. Thành kiến làm bạn lọc thông tin một cách có chọn lọc, chỉ tiếp nhận những điều phù hợp với niềm tin sẵn có và bác bỏ những thông tin mâu thuẫn.
- Kiểu nghe “phòng thủ”: Người nghe luôn trong tâm thế phòng bị, cảm thấy bị đe dọa hoặc bị chỉ trích khi người khác nói, ngay cả khi ý định của họ không phải vậy. Điều này dẫn đến việc bạn phản ứng quá mức hoặc ngắt lời để bảo vệ bản thân thay vì cố gắng thấu hiểu.
- Lựa chọn vấn đề giao tiếp phức tạp: Xảy ra khi bạn chỉ lắng nghe khi chủ đề hấp dẫn hoặc dễ hiểu, và ngừng tập trung khi cuộc thảo luận trở nên kỹ thuật hoặc phức tạp. Điều này làm bạn mất đi cơ hội học hỏi những kiến thức mới và không thể tham gia vào các cuộc hội thoại chuyên sâu.
- Không có sự chuẩn bị: Đây là tình trạng không sẵn sàng về mặt tinh thần hoặc thể chất để lắng nghe (ví dụ: đang đói, mệt mỏi hoặc bị phân tâm). Sự thiếu chuẩn bị khiến bạn dễ mất tập trung và không thể dành toàn bộ năng lượng nhận thức để xử lý thông tin phức tạp.
Các lỗi cần tránh trong kỹ năng lắng nghe
>>> Xem thêm: Những câu nói hay về đối nhân xử thế
Khi chúng ta thực sự lắng nghe, chúng ta mở ra cánh cửa cho sự hiểu biết sâu sắc, sự đổi mới và các mối quan hệ bền vững. Vì vậy, hãy coi việc phát triển kỹ năng lắng nghe như một hành trình suốt đời, một kỹ năng cần được trau dồi và hoàn thiện liên tục. JobsGO tin rằng khi bạn hiểu được kỹ năng lắng nghe là gì, làm thế nào để cải thiện kỹ năng lắng nghe sẽ giúp bạn trở thành người giao tiếp tốt hơn, biết thấu hiểu và đồng cảm hơn, góp phần tạo nên những mối quan hệ xã hội hài hòa, kết nối chặt chẽ.
Câu hỏi thường gặp
1. Lắng nghe tích cực là gì?
Lắng nghe tích cực là khả năng tập trung hoàn toàn vào người nói để thấu hiểu thông điệp, bao gồm cả ngôn ngữ cơ thể, và phản hồi một cách phù hợp.
2. Khi nào nên sử dụng câu hỏi mở khi lắng nghe?
Nên sử dụng câu hỏi mở khi bạn cần khuyến khích người nói chia sẻ thêm chi tiết, làm rõ ý tưởng hoặc bộc lộ cảm xúc sâu hơn.
3. Tại sao không nên ngắt lời khi lắng nghe?
Ngắt lời thể hiện sự thiếu tôn trọng, làm gián đoạn dòng suy nghĩ của người nói và có thể khiến bạn bỏ lỡ thông tin quan trọng.
(Theo JobsGO - Nền tảng tìm việc làm, tuyển dụng, tạo CV xin việc)
