Cùng với nói, đọc, viết, kỹ năng lắng nghe là yếu tố vô cùng cần thiết giúp mỗi người tiếp thu tri thức, giao tiếp hiệu quả và xây dựng mối quan hệ. Nghệ thuật lắng nghe không chỉ đơn thuần là im lặng và chờ đến lượt phát biểu, mà còn là một kỹ năng phức tạp đòi hỏi sự tập trung, kiên nhẫn cũng như thấu hiểu. Vậy kỹ năng lắng nghe là gì? Làm thế nào để lắng nghe hiệu quả? Cùng JobsGO tìm hiểu thông qua bài viết dưới đây.
Lắng nghe là một quá trình tiếp nhận thông tin phức tạp và đa chiều. Không chỉ đơn thuần là việc nghe âm thanh bằng tai, việc lắng nghe đòi hỏi sự tập trung cao độ và khả năng xử lý thông tin một cách chủ động từ người nghe. Khi lắng nghe, bạn cần tiếp nhận các từ ngữ được nói ra cũng như chú ý đến cả ngữ điệu, giọng nói, ngôn ngữ cơ thể và các yếu tố phi ngôn ngữ khác. Đây là một hoạt động đòi hỏi sự tham gia tích cực của cả trí óc, cảm xúc, giúp bạn hiểu được nội dung thông điệp đồng thời cảm nhận được ý đồ và tâm tư của người nói.
Lắng Nghe Là Gì? Kỹ Năng Lắng Nghe Là Gì?
Nghe và lắng nghe khác nhau như thế nào? Nghe có thể là một hoạt thụ động, đôi khi bạn sẽ không hiểu hết những gì đối phương nói, không nắm bắt được cảm xúc, dụng ý của họ. Âm thanh vẫn có thể lọt vào tai bạn, chính bạn đang nghe thấy chúng nhưng không thật sự hiểu hết và có khả năng phản hồi. Khác với nghe đơn thuần, lắng nghe hiệu quả giúp bạn vừa tiếp nhận âm thanh, lời nói, vừa phân tích vừa hiểu được những ý nghĩa từ bao quát nhất đến sâu xa nhất của thông tin mà bạn tiếp nhận. Vì vậy, kỹ năng lắng nghe là rất cần thiết trong việc giao tiếp, học tập và làm việc.
Vậy kỹ năng lắng nghe là gì? Kỹ năng lắng nghe là khả năng tiếp nhận, hiểu và phản hồi thông tin một cách hiệu quả trong quá trình giao tiếp. Kỹ năng này bao gồm nhiều yếu tố như khả năng tập trung, kiên nhẫn, đồng cảm và khả năng phân tích. Một người có kỹ năng lắng nghe hiệu quả không chỉ nắm bắt được thông tin chính xác mà còn có thể đọc vị được cảm xúc, ẩn ý của người nói, hiểu được những điều chưa được nói ra. Họ biết cách kiềm chế không ngắt lời người khác, đặt câu hỏi phù hợp để làm rõ vấn đề và đưa ra phản hồi mang tính xây dựng. Người có kỹ năng lắng nghe thường được đánh giá cao trong các mối quan hệ cá nhân cũng như trong công việc, vì họ có khả năng tạo ra một môi trường giao tiếp tích cực và hiệu quả.
Các nghiên cứu cho thấy mỗi người dành đến 42% thời gian trong ngày cho kỹ năng nghe, 58% còn lại cho đọc, nói và viết. Vì thế kỹ năng lắng nghe là vô cùng cần thiết để bạn phát triển bản thân từng ngày.
2.1 Tiếp Nhận Thông Tin Tốt Hơn
Kỹ năng lắng nghe đóng vai trò quan trọng trong việc tiếp nhận thông tin một cách hiệu quả. Khi thực sự lắng nghe, bạn không chỉ đơn thuần nghe thấy âm thanh, mà còn xử lý và hiểu được ý nghĩa đằng sau những lời nói đó. Điều này cho phép bạn nắm bắt được những chi tiết, ý tưởng và cảm xúc mà người nói muốn truyền đạt.
Trong môi trường làm việc, khả năng lắng nghe tốt giúp bạn hiểu rõ hơn về nhiệm vụ được giao, nắm bắt chính xác yêu cầu của khách hàng hoặc đồng nghiệp, từ đó giảm thiểu sai sót và tăng hiệu quả công việc. Trong cuộc sống hàng ngày, lắng nghe tốt giúp bạn hiểu sâu sắc hơn về những người xung quanh, tránh được những hiểu lầm không đáng có và xây dựng mối quan hệ bền chặt hơn.
Tiếp Nhận Thông Tin Tốt Hơn
2.2 Học Hỏi Và Phát Triển Bản Thân
Kỹ năng lắng nghe không chỉ giúp bạn tiếp nhận thông tin tốt hơn mà còn là chìa khóa vàng cho bạn học hỏi và phát triển bản thân. Khi lắng nghe một cách chủ động và có chọn lọc, chính bạn đang mở ra cho mình cánh cửa tiếp cận với vô số kiến thức, kinh nghiệm từ những người xung quanh. Mỗi cuộc trò chuyện, mỗi buổi thuyết trình hay thậm chí là một cuộc tranh luận đều có thể trở thành cơ hội quý giá để chúng ta mở rộng tầm hiểu biết của mình.
Bằng cách lắng nghe cẩn trọng, bạn có thể học hỏi từ những thành công cũng như thất bại của người khác, tiếp thu những góc nhìn mới và phương pháp giải quyết vấn đề độc đáo. Lắng nghe chính là tiếp thu kinh nghiệm, việc này không chỉ giúp bạn tránh được những sai lầm không cần thiết mà còn thúc đẩy sự sáng tạo, đổi mới trong tư duy của chính mình.
Hơn nữa, khi lắng nghe, bạn cũng đang rèn luyện sự kiên nhẫn, đồng cảm, khả năng tập trung – những phẩm chất quan trọng cho sự phát triển cá nhân và nghề nghiệp. Lắng nghe còn giúp chúng ta nhận ra những điểm yếu hay hạn chế của bản thân, từ đó có động lực để cải thiện và hoàn thiện mình hơn nữa. Trong thời đại thông tin bùng nổ như hiện nay, khả năng lắng nghe, chọn lọc thông tin hiệu quả là một kỹ năng vô cùng quý giá, giúp bạn không ngừng học hỏi và thích nghi với những thay đổi nhanh chóng của xã hội cũng như công nghệ.
2.3 Xây Dựng Mối Quan Hệ Tốt Đẹp
Chủ động tham gia vào quy trình lắng nghe trong giao tiếp chính là khi bạn đang thể hiện sự tôn trọng và quan tâm đến đối phương. Việc bạn biết cách lắng nghe sẽ tạo ra một môi trường giao tiếp tích cực, nơi mọi người cảm thấy được đánh giá cao và hiểu rõ. Thông qua việc chăm chú lắng nghe, bạn có thể nắm bắt được nội dung thông điệp, cảm xúc cũng như ẩn ý sau lời nói của đối phương. Khả năng này giúp bạn phản hồi một cách phù hợp, thấu cảm hơn, từ đó tăng cường sự gắn kết và tin tưởng lẫn nhau.
Xây Dựng Mối Quan Hệ Tốt Đẹp
Trong môi trường làm việc, kỹ năng lắng nghe hiệu quả có thể cải thiện đáng kể tinh thần đồng đội và năng suất làm việc. Khi nhân viên cảm thấy ý kiến của họ được lắng nghe, coi trọng, họ có xu hướng tham gia tích cực hơn vào các cuộc thảo luận, đóng góp nhiều ý tưởng sáng tạo hơn. Điều này tạo ra một văn hóa công ty cởi mở, hợp tác, nơi mọi người không ngần ngại chia sẻ quan điểm và góp ý xây dựng. Trong các mối quan hệ cá nhân, khả năng lắng nghe sâu sắc có thể giúp giải quyết xung đột một cách hiệu quả, tăng cường sự đồng cảm và hiểu biết lẫn nhau, từ đó củng cố mối quan hệ bền chặt hơn.
2.4 Giải Quyết Vấn Đề Hiệu Quả
Khi đối mặt với các thách thức hoặc xung đột, khả năng lắng nghe chính xác và toàn diện có thể là chìa khóa để tìm ra giải pháp hiệu quả. Thông qua việc lắng nghe cẩn thận, bạn có thể thu thập thông tin quan trọng, hiểu rõ bản chất của vấn đề từ nhiều góc độ khác nhau và xác định được những yếu tố tiềm ẩn có thể ảnh hưởng đến tình huống.
Trong quá trình giải quyết vấn đề, lắng nghe tích cực giúp bạn tránh được những giả định sai lầm và đưa ra quyết định dựa trên thông tin đầy đủ, chính xác. Bằng cách lắng nghe ý kiến, quan điểm của tất cả các bên liên quan, chúng ta có thể phát triển các giải pháp toàn diện và công bằng hơn, đồng thời tăng cường sự ủng hộ, cam kết từ mọi người trong việc thực hiện những giải pháp đó.
2.4 Tăng Cường Hiệu Quả Làm Việc
Trong môi trường làm việc ngày càng phức tạp và đòi hỏi sự hợp tác chặt chẽ, khả năng lắng nghe hiệu quả trở thành một kỹ năng không thể thiếu để đạt được mục tiêu chung. Khi nhân viên và lãnh đạo biết cách lắng nghe chăm chú, họ có thể nắm bắt thông tin chính xác, hiểu rõ nhiệm vụ, kỳ vọng với công việc, từ đó giảm thiểu sai sót, tăng năng suất làm việc. Lắng nghe tích cực còn giúp phát hiện những ý tưởng sáng tạo, giải pháp đổi mới từ đồng nghiệp, khách hàng hoặc đối tác, mở ra cơ hội cho sự đổi mới và phát triển trong tổ chức.
2.5 Tránh Hiểu Lầm Và Xung Đột
Khi biết cách lắng nghe, bạn sẽ dễ dàng nắm bắt được cảm xúc, ý định và ngữ cảnh đằng sau lời nói của đối phương. Điều này giúp chúng ta hiểu rõ hơn về quan điểm và nhu cầu của người khác, từ đó giảm thiểu khả năng xảy ra hiểu lầm do diễn giải sai ý nghĩa hoặc bỏ qua những thông tin quan trọng.
Trong môi trường làm việc, nơi áp lực và căng thẳng có thể dễ dàng dẫn đến xung đột, kỹ năng lắng nghe trở nên đặc biệt quan trọng. Bằng cách lắng nghe một cách cởi mở, không phán xét, bạn có thể phát hiện, giải quyết các vấn đề tiềm ẩn trước khi chúng leo thang thành xung đột lớn. Khi xung đột đã xảy ra, khả năng lắng nghe tích cực giúp các bên hiểu rõ quan điểm của nhau, tìm ra điểm chung và hướng tới giải pháp thỏa đáng cho tất cả. Điều này không chỉ giải quyết vấn đề hiện tại mà còn xây dựng nền tảng cho sự hợp tác tốt hơn trong tương lai, tạo ra một môi trường làm việc hài hòa và năng suất hơn.
2.6 Xây Dựng Lòng Tin
Kỹ năng lắng nghe là một trong những yếu tố quan trọng nhất trong việc xây dựng và duy trì lòng tin trong mọi mối quan hệ. Khi bạn dành thời gian nỗ lực để thực sự lắng nghe người khác, bạn đang gửi đi một thông điệp mạnh mẽ rằng chúng ta coi trọng ý kiến, cảm xúc và trải nghiệm của họ. Điều này tạo ra một nền tảng vững chắc cho sự tin tưởng lẫn nhau.
Trong môi trường làm việc, lãnh đạo biết lắng nghe nhân viên của mình không chỉ thu thập được thông tin quý giá mà còn xây dựng được một đội ngũ trung thành, tận tâm. Nhân viên cảm thấy được lắng nghe và đánh giá cao sẽ có xu hướng tin tưởng vào lãnh đạo cũng như tổ chức hơn, dẫn đến sự gắn kết, cam kết lâu dài.
Xây Dựng Lòng Tin
Trong giao tiếp thường ngày, kỹ năng lắng nghe hiệu quả giúp tạo ra một không gian an toàn cho việc chia sẻ ý tưởng, lo lắng và hy vọng. Khi mọi người cảm thấy được lắng nghe và hiểu, họ sẽ cởi mở hơn trong việc chia sẻ thông tin quan trọng, kể cả những vấn đề nhạy cảm hoặc khó khăn.
3. Nguyên Tắc Để Rèn Luyện Kỹ Năng Lắng Nghe
Biết cách lắng nghe sẽ là chìa khóa vàng trong giao tiếp, giúp bạn đạt được những thỏa thuận trong các mối quan hệ và chiếm được tình cảm của mọi người. Có nhiều cách để rèn luyện kỹ năng lắng nghe như tập trung, sử dụng cử chỉ, tham gia vào cuộc hội thoại một cách tinh tế…
Nguyên Tắc Để Rèn Luyện Kỹ Năng Lắng Nghe
3.1 Hãy Tập Trung Và Lắng Nghe Trong Cuộc Giao Tiếp
Tập trung, lắng nghe trong cuộc giao tiếp là nền tảng của kỹ năng lắng nghe hiệu quả. Điều này đòi hỏi một sự cam kết có ý thức để loại bỏ mọi yếu tố gây xao nhãng và dành toàn bộ sự chú ý cho người đang nói. Trong thời đại công nghệ số hiện nay, việc này trở nên thách thức hơn bao giờ hết, khi chúng ta liên tục bị bủa vây bởi các thông báo, tin nhắn và cuộc gọi. Tuy nhiên, bằng cách tạo ra một môi trường không bị gián đoạn, chẳng hạn như tắt điện thoại hoặc chọn một nơi yên tĩnh để trò chuyện – bạn có thể cải thiện đáng kể khả năng tập trung của mình.
Tập trung không chỉ là việc lắng nghe bằng tai mà còn bao gồm cả việc quan sát ngôn ngữ cơ thể và biểu hiện của người nói. Tập trung lắng nghe giúp bạn nắm bắt được những thông điệp phi ngôn ngữ quan trọng, có thể bổ sung hoặc thậm chí mâu thuẫn với lời nói. Bằng cách duy trì giao tiếp bằng mắt, gật đầu và sử dụng các cử chỉ khích lệ phù hợp, bạn sẽ góp phần thể hiện sự tôn trọng, quan tâm, khuyến khích người nói chia sẻ sâu sắc hơn. Việc tập trung hoàn toàn vào cuộc trò chuyện cũng giúp bạn nhận ra những điểm chưa rõ ràng hoặc cần được làm rõ thêm, từ đó có thể đặt câu hỏi phù hợp để hiểu rõ hơn về vấn đề đang được thảo luận.
Không ngắt lời người khác là một trong những nguyên tắc quan trọng nhất của kỹ năng lắng nghe hiệu quả. Ngắt lời không chỉ thể hiện sự thiếu tôn trọng mà còn làm gián đoạn dòng suy nghĩ của người nói, có thể dẫn đến việc mất đi những thông tin quan trọng. Bằng cách kiên nhẫn chờ đợi người nói kết thúc ý của họ, bạn cho phép họ trình bày đầy đủ quan điểm của mình, đồng thời tạo cơ hội để bạn hiểu sâu sắc hơn về vấn đề đang được thảo luận.
Tuy nhiên, việc không ngắt lời không có nghĩa là bạn phải im lặng hoàn toàn. Thay vào đó, bạn có thể sử dụng các kỹ thuật lắng nghe tích cực như gật đầu, duy trì giao tiếp bằng mắt, hoặc sử dụng các từ ngữ khích lệ ngắn gọn (ví dụ: “ừ”, “tôi hiểu”) để thể hiện sự quan tâm và khuyến khích người nói tiếp tục. Khi cần làm rõ một điểm nào đó, thay vì ngắt lời ngay lập tức, bạn có thể ghi chú lại và đặt câu hỏi sau khi người nói đã kết thúc.
3.3 Thấu Hiểu Khi Lắng Nghe
Thấu hiểu khi lắng nghe đòi hỏi bạn phải vượt ra khỏi việc chỉ đơn thuần nghe những gì được nói ra, mà còn phải cố gắng hiểu được góc nhìn và trải nghiệm của người nói. Thấu hiểu bao gồm việc nhận biết những gì được nói ra và cả những gì không được nói ra, những cảm xúc tiềm ẩn, lo lắng hoặc động cơ ẩn sau lời nói.
Để thực hành lắng nghe thấu hiểu, bạn cần đặt mình vào vị trí của người khác, tạm thời gác lại các định kiến, giả định và phán xét của bản thân để thực sự hiểu được quan điểm của người nói. Bằng cách này, bạn sẽ dễ dàng nắm bắt được thông tin, hiểu được cảm xúc, động lực đằng sau lời nói của họ. Lắng nghe thấu hiểu cũng bao gồm việc chú ý đến ngôn ngữ cơ thể, giọng điệu cùng các dấu hiệu phi ngôn ngữ khác, vì những yếu tố này thường truyền tải nhiều thông tin hơn cả lời nói.
Khi biết cách sử dụng ngôn ngữ cơ thể hiệu quả, bạn sẽ có thể cải thiện khả năng tiếp nhận thông tin, đồng thời tạo ra một môi trường giao tiếp tích cực, khuyến khích người nói chia sẻ nhiều hơn. Một trong những yếu tố quan trọng nhất của ngôn ngữ cơ thể khi lắng nghe là duy trì giao tiếp bằng mắt. Điều này thể hiện sự tôn trọng và quan tâm đến người nói, đồng thời giúp bạn nắm bắt được những biểu cảm, cảm xúc tinh tế mà lời nói có thể không truyền tải hết được.
Ngoài ra, tư thế cũng đóng vai trò quan trọng trong việc thể hiện sự chú ý. Nghiêng người về phía trước một chút thể hiện sự quan tâm và tham gia tích cực vào cuộc trò chuyện. Tránh khoanh tay trước ngực, vì điều này có thể được hiểu là thái độ phòng thủ hoặc không sẵn lòng tiếp nhận thông tin. Thay vào đó, hãy giữ tư thế mở, thoải mái. Gật đầu hoặc sử dụng các biểu cảm phù hợp cũng là cách hiệu quả để thể hiện sự đồng cảm và khuyến khích người nói tiếp tục. Tuy nhiên, điều quan trọng là bạn phải giữ cho những cử chỉ này tự nhiên, chân thật, tránh gượng ép hoặc quá mức, có thể khiến người nói cảm thấy không thoải mái hoặc bị giả tạo.
3.5 Biết Cách Đặt Câu Hỏi
Đặt câu hỏi đúng lúc và phù hợp không chỉ giúp làm rõ thông tin mà còn thể hiện sự quan tâm sâu sắc đến vấn đề đang được thảo luận. Khi đặt câu hỏi, điều quan trọng là bạn phải tránh ngắt lời người nói một cách không cần thiết. Thay vào đó, hãy chờ đợi khoảng lặng tự nhiên trong cuộc trò chuyện để đưa ra câu hỏi của mình. Điều này không chỉ thể hiện sự tôn trọng mà còn đảm bảo rằng bạn không làm gián đoạn dòng suy nghĩ của người nói.
Có nhiều loại câu hỏi được sử dụng tùy thuộc vào tình huống. Câu hỏi mở (bắt đầu bằng “Tại sao”, “Như thế nào”, “Điều gì”) thường khuyến khích người nói chia sẻ nhiều thông tin hơn và có thể dẫn đến những hiểu biết sâu sắc. Câu hỏi đóng (có thể trả lời bằng “có” hoặc “không”) có thể hữu ích khi cần xác nhận thông tin cụ thể. Câu hỏi làm rõ (ví dụ: “Ý bạn là…?”) giúp đảm bảo rằng bạn đã hiểu đúng ý của người nói.
3.6 Đưa Ra Ý Kiến Cá Nhân
Việc đưa ra ý kiến cá nhân trong quá trình lắng nghe là một kỹ năng cần sự tinh tế, cân nhắc thời điểm thích hợp. Mặc dù mục tiêu chính của lắng nghe là hiểu, tiếp nhận thông tin từ người nói, việc chia sẻ quan điểm của bản thân một cách khéo léo có thể làm phong phú thêm cuộc trò chuyện và thể hiện sự tham gia tích cực. Tuy nhiên, điều quan trọng là bạn phải đảm bảo rằng việc đưa ra ý kiến không làm gián đoạn hoặc lấn át người nói. Thay vào đó, hãy chờ đợi khoảng lặng thích hợp hoặc khi được mời chia sẻ ý kiến.
Khi đưa ra ý kiến cá nhân, bạn cần thể hiện sự tôn trọng đối với quan điểm của người nói, ngay cả khi bạn không đồng ý. Bắt đầu bằng việc tóm tắt lại những gì bạn đã hiểu từ người nói để đảm bảo rằng bạn đã nắm bắt đúng ý của họ. Sau đó, bạn có thể chia sẻ quan điểm của mình một cách có cấu trúc và lý lẽ, sử dụng các từ ngữ như “Theo quan điểm của tôi…” hoặc “Dựa trên kinh nghiệm của tôi…”. Điều này giúp phân biệt rõ ràng giữa ý kiến cá nhân của bạn và thông tin được chia sẻ bởi người nói. Nếu bạn không đồng ý với điều gì đó, hãy thể hiện một cách xây dựng và tôn trọng, tập trung vào vấn đề.
3.7 Không Áp Đặt Và Phán Xét Người Khác
Một trong những nguyên tắc quan trọng nhất trong việc rèn luyện kỹ năng lắng nghe hiệu quả là khả năng lắng nghe mà không áp đặt quan điểm cá nhân hay phán xét người khác. Điều này đòi hỏi một mức độ tự nhận thức và kiểm soát cao, đặc biệt là khi phải đối mặt với những ý kiến hoặc quan điểm khác biệt với niềm tin của bản thân.
Việc không áp đặt, phán xét không có nghĩa là bạn phải đồng ý với mọi điều được nói ra. Thay vào đó, nó đòi hỏi bạn phải tiếp cận cuộc trò chuyện với một tâm thế cởi mở và tò mò. Thay vì vội vàng đưa ra kết luận hoặc chuẩn bị phản bác, hãy tập trung vào việc hiểu rõ lý do đằng sau quan điểm của người nói. Bạn có thể thử đặt câu hỏi mở, thể hiện sự quan tâm chân thành đến trải nghiệm và quan điểm của người nói. Tất cả mọi người đều có những niềm tin, giá trị riêng, nhưng khi lắng nghe, điều quan trọng là phải nhận thức được chúng và cố gắng không để chúng ảnh hưởng đến cách bạn tiếp nhận thông tin.
3.8 Giao Tiếp Bằng Ánh Mắt
Giao tiếp bằng ánh mắt là một trong những kỹ năng quan trọng trong giao tiếp phi ngôn ngữ và rèn luyện kỹ năng lắng nghe hiệu quả. Khi duy trì giao tiếp bằng mắt một cách phù hợp, bạn không chỉ thể hiện sự tôn trọng, quan tâm đến người nói mà còn tăng cường khả năng tiếp nhận và hiểu thông tin. Ánh mắt chú ý giúp bạn nắm bắt được những biểu cảm tinh tế và cảm xúc mà người nói có thể không thể hiện qua lời nói, từ đó hiểu sâu sắc hơn về thông điệp được truyền đạt.
Giao tiếp bằng mắt cũng có thể được sử dụng để điều chỉnh nhịp độ của cuộc trò chuyện. Ví dụ, khi muốn khuyến khích người nói tiếp tục, bạn có thể duy trì giao tiếp bằng mắt và gật đầu nhẹ. Ngược lại, khi muốn đưa ra ý kiến, bạn có thể tạm thời dừng việc giao tiếp bằng mắt để báo hiệu ý định của mình.
3.9 Kiên Nhẫn Lắng Nghe
Trong thế giới hiện đại, nơi mọi thứ dường như đều diễn ra với tốc độ nhanh chóng, việc dành thời gian và sự chú ý để thực sự lắng nghe người khác có thể là một thách thức. Tuy nhiên, chính sự kiên nhẫn này là chìa khóa để bạn nắm bắt được nội dung và cả bối cảnh, cảm xúc đằng sau lời nói của người khác.
Kiên nhẫn lắng nghe cũng đòi hỏi quá trình thực hành và tự nhận thức. Có nghĩa là bạn phải nhận biết được khi nào bản thân đang trở nên thiếu kiên nhẫn hoặc mất tập trung và bạn cần đưa sự chú ý của mình trở lại với người nói. Bằng cách rèn luyện đức tính kiên nhẫn trong lắng nghe, bạn không chỉ cải thiện khả năng tiếp nhận, hiểu thông tin mà còn xây dựng được những mối quan hệ sâu sắc, đáng tin cậy hơn, dựa trên sự tôn trọng và hiểu biết lẫn nhau.
4. Những Hiểu Lầm Thường Thấy Về Kỹ Năng Lắng Nghe
Lắng nghe thật sự có phải là chỉ ngồi im và rơi vào thế lép vế so với người nói không? Câu trả lời là không. Có nhiều hiểu lầm về kỹ năng lắng nghe khiến bạn luyện mãi mà nghe vẫn không hiệu quả.
Những Hiểu Lầm Thường Thấy Về Kỹ Năng Lắng Nghe
4.1 Lắng Nghe Nghĩa Là Luôn Đồng Ý Với Người Nói
Nhiều người cảm thấy rằng nếu họ lắng nghe một quan điểm mà họ không đồng tình, họ đang gián tiếp ủng hộ nó. Tuy nhiên, đây là một quan niệm sai lầm. Lắng nghe hiệu quả không có nghĩa là bạn phải đồng ý với mọi thứ được nói. Việc lắng nghe nghĩa là bạn đang cố gắng hiểu quan điểm của người khác, ngay cả khi bạn không đồng ý với họ. Khả năng lắng nghe và hiểu các quan điểm khác nhau là một kỹ năng quan trọng trong giao tiếp hiệu quả đồng thời giải quyết xung đột. Nó cho phép bạn tham gia vào các cuộc đối thoại có ý nghĩa, xây dựng sự thấu hiểu lẫn nhau và thậm chí có thể thay đổi quan điểm của mình khi được trình bày với những lập luận thuyết phục.
Nhiều người nghĩ rằng lắng nghe chỉ đơn thuần là việc tiếp nhận thông tin thông qua thính giác. Tuy nhiên, lắng nghe hiệu quả bao gồm nhiều hơn thế rất nhiều. Nó liên quan đến việc quan sát, giải mã các tín hiệu phi ngôn ngữ như ngôn ngữ cơ thể, biểu hiện khuôn mặt cũng như giọng điệu. Những yếu tố này thường truyền tải nhiều thông tin hơn so với chính những từ ngữ được nói ra. Ngoài ra, lắng nghe hiệu quả còn đòi hỏi sự đồng cảm – khả năng đặt mình vào vị trí của người khác và hiểu được cảm xúc cũng như quan điểm của họ. Điều này có nghĩa là không chỉ nghe những gì được nói, mà còn phải hiểu được bối cảnh, cảm xúc và ý định đằng sau những lời nói đó.
4.3 Lắng Nghe Để Đợi Đến Lượt Mình Nói
Một hiểu lầm nguy hiểm khác là quan niệm rằng mục đích chính của việc lắng nghe là để chờ đợi cơ hội nói của mình. Nhiều người thường mải mê suy nghĩ về điều họ sẽ nói tiếp theo thay vì thực sự tập trung vào những gì người khác đang nói. Điều này dẫn đến việc bỏ lỡ nhiều thông tin quan trọng và không thể hiểu đầy đủ ý của người nói. Lắng nghe thực sự đòi hỏi sự tập trung hoàn toàn vào người đang nói, không chỉ để hiểu nội dung của họ mà còn để nắm bắt được cảm xúc và ý định đằng sau lời nói. Mục đích chính của việc lắng nghe nên là để hiểu, học hỏi và xây dựng mối quan hệ, chứ không phải chỉ để đợi đến lượt mình phát biểu.
4.4 Lắng Nghe Là Chỉ Im Lặng
Nhiều người thường nghĩ rằng lắng nghe chỉ đơn giản là giữ im lặng khi người khác đang nói. Tuy nhiên, đây là một quan niệm sai lầm nghiêm trọng. Lắng nghe hiệu quả đòi hỏi sự tham gia tích cực của người nghe, bao gồm việc thể hiện sự chú ý thông qua ngôn ngữ cơ thể, ánh mắt và những phản hồi nhỏ. Nó cũng bao gồm việc xử lý thông tin đang được truyền đạt, đặt câu hỏi khi cần thiết để làm rõ ý và thể hiện sự đồng cảm với người nói. Lắng nghe thực sự là một quá trình chủ động, đòi hỏi sự tập trung và nỗ lực tinh thần đáng kể, chứ không phải chỉ là sự vắng mặt của tiếng ồn.
5. Các Lỗi Cần Tránh Trong Kỹ Năng Lắng Nghe
Trong quá trình luyện tập, bạn có thể vẫn mắc một số lỗi khiến cho bản thân lắng nghe không hiệu quả và gây khó chịu cho người nói. Hãy tránh những lỗi dưới đây khi lắng nghe nhé!
Các Lỗi Cần Tránh Trong Kỹ Năng Lắng Nghe
5.1 Ngắt Lời Người Khác
Một trong những lỗi phổ biến và nghiêm trọng nhất trong kỹ năng lắng nghe là thói quen ngắt lời người khác. Hành động này không chỉ thể hiện sự thiếu tôn trọng mà còn làm gián đoạn dòng suy nghĩ của người nói, có thể khiến họ mất tập trung hoặc quên mất điểm quan trọng họ muốn truyền đạt. Ngắt lời thường xuất phát từ sự thiếu kiên nhẫn, mong muốn thể hiện quan điểm của mình ngay lập tức, hoặc ảo tưởng rằng mình đã hiểu hết ý của người nói. Tuy nhiên, điều này có thể dẫn đến hiểu lầm, bỏ lỡ thông tin quan trọng và thậm chí gây ra xung đột trong giao tiếp.
Thay vào đó, một người có kỹ năng lắng nghe nên kiên nhẫn chờ đợi người nói hoàn thành ý của họ, ghi nhớ các điểm muốn bình luận hoặc hỏi và chờ đến khi có cơ hội phù hợp để đóng góp cho cuộc trò chuyện. Bằng cách này, người nghe không chỉ thể hiện sự tôn trọng mà còn đảm bảo rằng tất cả thông tin được truyền đạt đầy đủ và chính xác.
5.2 Dễ Phân Tâm
Trong thời đại công nghệ hiện nay, việc duy trì sự tập trung khi lắng nghe trở nên khó khăn hơn bao giờ hết. Phân tâm là một lỗi phổ biến và nguy hiểm trong kỹ năng lắng nghe. Sự phân tâm có thể biểu hiện dưới nhiều hình thức: liên tục kiểm tra điện thoại, để mắt đảo quanh phòng, hoặc để tâm trí lang thang đến những vấn đề khác. Khi phân tâm, người nghe có thể bỏ lỡ những thông tin quan trọng, không nắm bắt được ý chính của cuộc trò chuyện, thậm chí có thể làm người nói cảm thấy không được tôn trọng hoặc quan tâm. Điều này không chỉ ảnh hưởng đến chất lượng của cuộc trò chuyện mà còn có thể gây tổn hại đến mối quan hệ giữa các bên.
Để khắc phục lỗi này, bạn cần có ý thức mạnh mẽ về việc loại bỏ các yếu tố gây xao nhãng, tập trung hoàn toàn vào người đang nói và thực hành kỹ thuật lắng nghe chủ động. Bạn có thể tập duy trì giao tiếp bằng mắt, gật đầu hoặc có những phản hồi nhỏ để thể hiện sự chú ý và tích cực xử lý thông tin đang được truyền đạt.
5.3 Chỉ Nghe Những Điều Mình Muốn
Lắng nghe có chọn lọc là hiện tượng khi người nghe chỉ chú ý đến những thông tin phù hợp với quan điểm hoặc mong đợi của họ, trong khi bỏ qua hoặc phớt lờ những thông tin không phù hợp hoặc trái ngược. Lỗi này thường xuất phát từ thành kiến cá nhân, niềm tin cố hữu, hoặc mong muốn xác nhận những gì mình đã biết. Hậu quả của việc lắng nghe có chọn lọc có thể rất nghiêm trọng: nó dẫn đến hiểu sai ý của người nói, bỏ lỡ những góc nhìn mới và có thể dẫn đến quyết định sai lầm dựa trên thông tin không đầy đủ.
Thay vào đó, người nghe cần phát triển khả năng nhận biết, kiểm soát thành kiến của mình, cố gắng tiếp nhận mọi thông tin một cách khách quan và sẵn sàng thách thức những giả định của bản thân. Sự khách quan khi lắng nghe đòi hỏi sự tự nhận thức cao và sẵn sàng mở rộng tầm nhìn, cho phép tiếp nhận các ý tưởng, quan điểm mới, ngay cả khi chúng có vẻ không phù hợp với niềm tin hiện tại của mình.
5.4 Chuẩn Bị Phản Hồi Thay Vì Lắng Nghe
Nhiều người có xu hướng bắt đầu soạn sẵn câu trả lời hoặc lập luận phản bác ngay khi người khác bắt đầu nói, dẫn đến việc bỏ lỡ nhiều thông tin quan trọng. Tâm lý nóng lòng phản hồi không chỉ làm giảm chất lượng của cuộc trò chuyện mà còn có thể dẫn đến những hiểu lầm nghiêm trọng. Khi tâm trí tập trung vào việc chuẩn bị phản hồi, nó không thể xử lý đầy đủ thông tin đang được truyền đạt, dẫn đến việc bỏ lỡ các chi tiết quan trọng, ngữ cảnh và sắc thái tinh tế trong lời nói của người khác.
Để khắc phục lỗi này, bạn cần thực hành kỹ năng lắng nghe chủ động, tập trung hoàn toàn vào người nói và nội dung họ đang truyền đạt. Thay vì vội vàng chuẩn bị câu trả lời, hãy tập trung hiểu đầy đủ quan điểm của người nói trước khi phản hồi. Phương pháp này không chỉ giúp bạn nắm bắt thông tin chính xác hơn mà còn cho phép bạn phản hồi một cách thấu đáo, có ý nghĩa hơn.
5.5 Đánh Giá Và Phán Xét Quá Sớm
Nhiều người có thói quen nhanh chóng hình thành ý kiến hoặc kết luận về những gì họ đang nghe, thậm chí trước khi người nói hoàn thành ý của mình. Sự phán xét có thể dẫn đến những phán đoán sai lầm, hiểu lầm và thậm chí là xung đột không cần thiết. Đánh giá quá sớm thường xuất phát từ thành kiến cá nhân, kinh nghiệm trước đây, hoặc giả định không chính xác. Nó có thể khiến người nghe bỏ qua những thông tin quan trọng có thể thay đổi quan điểm của họ nếu được lắng nghe đầy đủ.
Giải pháp là bạn nên tiếp cận cuộc trò chuyện với tâm thế cởi mở và sẵn sàng học hỏi. Tâm thế này giúp bạn không chỉ trở thành người lắng nghe tốt hơn mà còn có thể mở rộng hiểu biết và góc nhìn của bản thân.
6. Một Số Cuốn Sách Hay Về Kỹ Năng Lắng Nghe Khi Giao Tiếp
Bên cạnh những nguyên tắc để rèn luyện thêm kỹ năng lắng nghe cho bản thân thì các bạn cũng nên tham khảo và tìm đọc một số cuốn sách hay như:
6.1 Sách “Kỹ Năng Lắng Nghe Trong Giao Tiếp”
Đây là cuốn sách của tác giả Hiraki Noriko và cuốn sách này cũng đã khẳng định rằng “Biết cách lắng nghe là cách để bạn giành được 50% chiến thắng”. Việc lắng nghe giỏi không chỉ cải thiện cuộc trò chuyện, mà nó còn giúp bạn dễ dàng thuyết phục và tránh được xung đột với đối phương. Bên cạnh đó, trong cuốn sách này còn chia sẻ rất nhiều mẹo nhỏ, mẩu chuyện thú vị để bạn rút ra được kỹ năng lắng nghe hiệu quả nhất.
6.2 Sách “Sức Mạnh Của Lắng Nghe”
Đây là cuốn sách của tác giả Bernard T. Ferrari, ông có khẳng định rằng việc lắng nghe kém sẽ làm ảnh hưởng lớn tới cuộc sống và công việc của bạn. Đặc biệt, trong kinh doanh nếu không biết lắng nghe sẽ không đánh giá được đúng vấn đề và điều này có thể gây ra những hậu quả nghiêm trọng. Ngoài ra, trong cuốn sách này còn hướng dẫn những kỹ năng thực hành lắng nghe vô cùng hữu ích. Hãy sưu tầm cuốn sách này để trau dồi thêm kỹ năng, bạn sẽ cảm nhận được sức mạnh của việc thấu hiểu và lắng nghe.
6.3 Sách “Kẻ Thành Công Phải Biết Lắng Nghe”
Nếu như bạn đang băn khoăn về những câu hỏi như “Tại sao mọi người không ưa bạn”, “Tại sao khách hàng lại chọn đối thủ chứ không chọn công ty mình”, “Dù bạn đã cố gắng hết sức nhưng người khác vẫn không thấu hiểu bạn”,… Tất cả những câu trả lời này đã có trong cuốn sách này của tác giả Mark Goulston. Bạn sẽ nhanh chóng tìm ra nhiều bí quyết để chinh phục mọi người.
6.4 Sách “Đôi Tai Thấu Suốt Thế Gian”
Trong cuốn sách “Đôi tai thấu suốt thế gian” sẽ bật mí cho bạn đọc những kỹ năng lắng nghe đến từ những bậc thầy trong giao tiếp. Việc học hỏi từ người khác chính là cách để cải thiện bản thân một cách nhanh nhất. Và việc học với các bậc thầy trong giao tiếp sẽ giúp bạn tiến bộ thêm từng ngày.
Khi chúng ta thực sự lắng nghe, chúng ta mở ra cánh cửa cho sự hiểu biết sâu sắc, sự đổi mới và các mối quan hệ bền vững. Vì vậy, hãy coi việc phát triển kỹ năng lắng nghe như một hành trình suốt đời, một kỹ năng cần được trau dồi và hoàn thiện liên tục. JobsGO tin rằng khi bạn hiểu được kỹ năng lắng nghe là gì, làm thế nào để cải thiện kỹ năng lắng nghe sẽ giúp bạn trở thành người giao tiếp tốt hơn, biết thấu hiểu và đồng cảm hơn, góp phần tạo nên những mối quan hệ xã hội hài hòa, kết nối chặt chẽ.
Câu hỏi thường gặp
1. Làm Sao Để Biết Mình Đang Lắng Nghe Hiệu Quả?
Nếu bạn có khả năng tóm tắt lại ý chính, hiểu được cảm xúc của người nói và biết cách đưa ra phản hồi mang tính xây dựng, đó là dấu hiệu của việc lắng nghe hiệu quả.
2. Làm Thế Nào Để Cải Thiện Khả Năng Ghi Nhớ Thông Tin Khi Lắng Nghe?
Bạn có thể chủ động ghi chép những nội dung quan trọng trong quá trình nghe, đọc lại và đặt ra những câu hỏi để phản biện người nói hoặc tự phản biện. Một cách hữu hiệu khác chính là chia sẻ những kiến thức bạn nghe được với người khác để tranh luận và trao đổi.
3. Làm Thế Nào Để Tập Trung Lắng Nghe Khi Có Nhiều Yếu Tố Gây Xao Nhãng?
Hãy loại bỏ các yếu tố gây xao nhãng như điện thoại, các hoạt động diễn ra xung quanh và tập trung vào người đang nói. Bạn cũng có thể thử thiền để cải thiện khả năng tập trung của mình.
Hoàn Nguyễn
