Ngày tốt nghiệp, rời khỏi ghế nhà trường, bắt đầu nộp những lá đơn xin việc đầu tiên, các bạn trẻ chắc ai cũng giống ai. Một tâm trạng háo hức, tò mò xen lẫn khủng hoảng nhẹ. Không rõ từ nay cuộc đời mình sẽ như thế nào? Có giàu có không? Có sung sướng không? Có trở thành sếp không? Có thành Giáo sư, Tiến sỹ không… Tôi tất nhiên không phải là ngoại lệ!
Cre: Kim Salt
Hôm qua, ngồi trên xe hơn 200km, mở lại email nktrinh2000@yahoo.com huyền thoại năm nào, đọc những lá thư đầu tiên bàn tán cùng chúng bạn về việc ứng tuyển vào chỗ này, chỗ kia mà không khỏi bồi hồi. Tôi chợt nhận ra rằng mình khi đó cũng có nhiều ưu điểm nhưng cũng đã mắc nhiều sai lầm không đáng. Mỗi sai lầm đã được trả giá bằng vài ba năm trai trẻ nhưng tôi (và có thể là các bạn) không hề biết.
Những ngày cuối tháng 5 cũng là mùa tan trường. Mùa chia tay nhau đi tìm kiếm những cơ hội mới. Tôi có 6 lời khuyên từ đúc rút của mình cho những người trẻ đang bắt đầu tìm kiếm cơ hội như tôi 14 năm về trước:
1. Tập làm những việc mà bạn cho rằng dễ, chưa xứng với “vị thế bằng cấp” của mình
Đừng nề hà, đừng cảm thấy khó chịu khi được giao làm những công việc dễ hơn năng lực của bạn. Ví dụ: bạn được tuyển dụng vào làm một kỹ sư phần mềm nhưng chị kế toán nhờ bạn bấm lại cái dây mạng. Hay bạn được tuyển dụng làm chuyên viên Content Marketing nhưng chị lãnh đạo nói bạn đi tổng hợp các website trong ngành oto, độ khó ko có chỉ tốn nhiều thời gian… Đôi khi những công việc như vậy giúp chúng ta rèn luyện tính kiên nhẫn và đôi tay của một người thợ. Sau này lỡ trở thành lãnh đạo bạn sẽ thấy rằng kỹ năng đó là cần thiết.
Ảnh: Linn Fritz
2. Đặt một mục tiêu ngắn, trung hạn, vô cùng nhỏ.
Ví dụ: được đi máy bay hoặc tự mua được 1 chiếc máy tính hay đc ra nc ngoài. Phần lớn thanh niên trẻ đều nghĩ rằng với mức lương của mình hiện tại thì 3 đời ko mua nổi một ngôi nhà, vậy nên ko cần phải tiết kiệm. Điều đó vừa đúng vừa không đúng. Đúng ở yếu tố số học. Chưa đúng ở điểm bạn chưa biết dùng hàm số mũ và chưa tính được giá trị thặng dư theo năm tháng. Mới đi làm tất nhiên ko mua đc nhà đâu. Nhưng có thể mua được những thứ đơn giản hơn nếu bạn có kế hoạch, dám lập kế hoạch để hướng tới mục tiêu đó. Biết đặt ra những mục tiêu ngắn hạn, hoàn thành nhiều mục tiêu nhỏ thì mục tiêu to sẽ tự hoàn thành. Tôi nhớ rằng mục tiêu nhỏ đầu tiên của mình từ khi bắt đầu kiếm đc tiền bằng việc dạy gia sư là có đủ tiền để mua vé máy bay đi Singapore. Trước năm 2004, tôi chưa từng được đi máy bay.
Ảnh: Sofie Lee
3. Bắt đầu tìm bạn đời một cách nghiêm túc
14 năm nhìn lại từ bản thân mình và những người bạn quanh mình mới thấy rằng đôi khi tất cả những nỗ lực, những thành công trong sự nghiệp chỉ một chốc một lát tiêu tan vì những thay đổi liên quan đến người bạn đời. Thời thiếu nữ say mê, thời trai trẻ diệu kì ai mà không có những yêu đương lãng mạn (xẹt). Điều đó cũng tốt cho cảm xúc, cho kỉ niệm. Nhưng người khôn thì nên có những mục tiêu cụ thể hơn, lí trí hơn. Để sau này ko phải kêu ka: số tao nó thế, cái duyên cái số nó chụp lấy nhau. Chuyện tình yêu không giống như chuyện cổ tích đâu. Tìm một em cùng tỉnh mà yêu nêu sau này tết nhất luôn muốn về nhà bố mẹ mình ăn bánh chưng. Tìm một anh thật giàu… trí tuệ và khát vọng mà yêu (như Nguyên Vũ ý) chứ đừng tìm một anh giàu…bố mẹ.
4. Làm những công việc mà bạn chưa từng được đào tạo hay hiểu biết
Các bạn nhìn mà xem, rất nhiều người đã thành công với ngành nghề chả liên quan gì đến tấm bằng đại học của mình. Tôi là một người cực kỳ may mắn khi đến tận bây giờ vẫn được làm công việc về IT mà mình được đào tạo. Nhưng phần lớn ko đc may mắn như thế. Công việc từ những môn “trái ngành” cho bạn sự trải nghiệm phong phú, kinh nghiệm và sự hiểu biết rộng hơn. Giúp bạn đỡ ngố hơn. Những người làm đc việc trái nghề cũng là người có khả năng thích ứng, năng lực sinh tồn cao hơn bình thường.
Ảnh: Sofie Lee
5. Khi đi xin việc, đừng hỏi tôi sẽ đc trả bao nhiêu mà hỏi tôi sẽ đc làm việc với ai và đc làm công việc gì
Năm 2009 khi mới khởi lập #CleverAds được gần một năm tôi đã gặp 5-6 bạn sinh viên mới ra trường ở HCM và đòi mức lương 900$. Ưu điểm duy nhất mà tôi cảm nhận trực tiếp được từ bạn là nói tiếng anh khá lưu loát. Tôi là CEO lúc đó mức lương cũng chỉ có 7 triệu đồng. Đòi lương cao ko sai. Nhưng nó ko nên là điều kiện tiên quyết. Những năm đầu các bạn nên đặt yếu tố học hỏi, tích luỹ kiến thức, cơ hội thăng tiến lên trên hết. Đừng mong rằng sau 3 năm bạn sẽ thành người giàu có từ lương mình nhận được. Mà hãy mong rằng sau 3 năm bạn sẽ là người có chuyên môn uyên bác từ công việc bạn được làm.
Ảnh: Baranovskaya Sasha
6. Đọc nhiều, tìm hiểu nhiều về các mô hình kinh tế, xã hội.
Đừng dành thời gian đọc tin tức cướp giết hiếp, vừa mất thời gian vừa đem lại năng lượng ko tốt. Thay vì đó, hãy cố gắng trở thành một người toàn diện hơn bằng cách đọc, tìm hiểu nhiều thông tin xã hội, các mô hình kinh tế. Tìm cách giải thích các hiện tượng rõ như ban ngày. Ví dụ: Tại sao Bill Gates lại giàu nhất thế giới còn anh Vượng lại giàu nhất Việt Nam? Tại sao New Zealand lại là đất nước số 1 thế giới về nông nghiệp? Tại sao CuBa lại mạnh về mía đường và xì gà. Tại sao Bình Thuận lại có thanh long ngon. Tại sao gà ri ở Tản Lĩnh lại là giống ngon nhất. Tại sao Brazil là một cường quốc về bóng đá thế giới còn Trung Quốc thì ko. Tại sao Sillicon Valley lại có nhiều startup đình đám và thay đổi thế giới…
Nam Nguyễn
