Coaching là gì? Làm coach là gì? Bí quyết trở thành coach xuất sắc

Trong bối cảnh thế giới thay đổi không ngừng, việc khai phá tối đa tiềm năng bản thân là chìa khóa để đạt được thành công bền vững. Nếu bạn đang tìm kiếm một phương pháp hiệu quả để vượt qua rào cản và thực hiện mục tiêu lớn, coaching chính là sự lựa chọn lý tưởng. Vậy, coaching là gì và tại sao nó lại trở thành công cụ phát triển không thể thiếu? Cùng JobsGO tìm hiểu ngay.

1. Coaching là gì?

Coaching là quá trình huấn luyện nhằm giúp cá nhân, đội nhóm hoặc tổ chức nâng cao hiệu suất và phát triển bản thân. Trong đó, coach (huấn luyện viên) đóng vai trò đồng hành, khơi gợi tiềm năng và định hướng để coachee (người được huấn luyện) tự tìm ra giải pháp phù hợp cho mục tiêu của mình.

Khác với giảng dạy hay cố vấn, coaching không tập trung vào việc chỉ dẫn mà hướng tới việc đặt câu hỏi, lắng nghe và kích thích tư duy sáng tạo. Mục tiêu là giúp coachee hiểu rõ bản thân, phát huy thế mạnh nội tại và tạo ra những thay đổi tích cực trong công việc cũng như cuộc sống.

Như John Whitmore từng nói trong Coaching for Performance: “Coaching là hành trình khai mở tiềm năng, tối đa hóa hiệu suất – không phải để dạy, mà để giúp con người học hỏi và trưởng thành hơn mỗi ngày.”

Coaching nghĩa là gì? Coach là nghề gì?

2. Nguồn gốc và lịch sử phát triển của coaching

Coaching có nguồn gốc từ lĩnh vực thể thao, khi các vận động viên cần người hướng dẫn giúp họ đạt thành tích tốt hơn. Thuật ngữ “coach” xuất hiện lần đầu vào khoảng năm 1830 tại Đại học Oxford, dùng để chỉ người hỗ trợ sinh viên trong quá trình học tập. Đến năm 1861, khái niệm này được áp dụng chính thức trong thể thao.

Sang thế kỷ 20, coaching dần mở rộng sang nhiều lĩnh vực như kinh doanh, giáo dục, phát triển cá nhân. Năm 1974, Timothy Gallwey ra mắt cuốn The Inner Game of Tennis, giới thiệu cách tiếp cận mới về huấn luyện, nhấn mạnh khả năng tự khám phá của mỗi người. Đến năm 1992, John Whitmore xuất bản Coaching for Performance, đặt nền móng cho coaching hiện đại và được xem là người tiên phong trong lĩnh vực này.

Ngày nay, coaching được ứng dụng rộng rãi trong doanh nghiệp và đời sống. Các coach giúp khách hàng đạt mục tiêu thông qua việc đặt câu hỏi, lắng nghe chủ động, khơi gợi tư duy và phát triển tiềm năng cá nhân.

3. Vai trò của coaching

Coaching có vai trò quan trọng đối với cá nhân lẫn tổ chức, nhất là khi sự nghiệp cùng hoạt động tuyển dụng không ngừng thay đổi. Từ việc phát triển các kỹ năng mềm đến tạo ra môi trường làm việc tích cực, coaching là cầu nối giúp mỗi cá nhân khai mở bản thân và đánh thức tiềm năng nội tại.

3.1. Đối với cá nhân (người tìm việc, người muốn phát triển sự nghiệp)

Đối với cá nhân, coaching mang lại nhiều lợi ích thiết thực trong quá trình phát triển sự nghiệp. Hoạt động này giúp cải thiện các kỹ năng như giao tiếp, quản lý thời gian, lãnh đạo và hỗ trợ mỗi người hiểu rõ năng lực cốt lõi của bản thân. Thông qua coaching, coachee nhận biết rõ hơn giá trị, điểm mạnh và những mặt cần hoàn thiện để xây dựng mục tiêu nghề nghiệp phù hợp.

Ngoài ra, coaching còn giúp đặt mục tiêu theo nguyên tắc SMART, khơi dậy động lực, vượt qua thử thách và củng cố sự tự tin trong công việc cũng như cuộc sống.

Coaching giúp rèn luyện kỹ năng giao tiếp tự tin, lắng nghe hiệu quả và truyền đạt rõ ý

3.2. Đối với tổ chức và doanh nghiệp (nhà tuyển dụng)

Coaching mang lại nhiều giá trị cho tổ chức trong quá trình phát triển con người và nâng cao năng suất làm việc. Những lợi ích cụ thể gồm:

• Phát triển năng lực lãnh đạo: Giúp nhà quản lý, trưởng nhóm, nhân viên cấp cao rèn luyện khả năng lãnh đạo, ra quyết định và điều phối hiệu quả.
• Tăng hiệu suất làm việc: Nhân viên được định hướng rõ ràng và khuyến khích phát triển bản thân, từ đó nâng cao hiệu quả chung của tổ chức.
• Xây dựng đội ngũ tài năng: Hỗ trợ khám phá, phát huy năng lực cá nhân, hình thành tập thể gắn kết, sáng tạo và thích ứng tốt với thay đổi.
• Thúc đẩy văn hóa trao quyền: Tạo môi trường làm việc khuyến khích sự chủ động, tinh thần trách nhiệm và hợp tác giữa các thành viên.
• Cải thiện mối quan hệ nội bộ: Giúp doanh nghiệp giải quyết xung đột, tăng sự thấu hiểu và củng cố tinh thần đồng đội, hướng tới mục tiêu chung.

Coaching giúp nâng cao tư duy lãnh đạo, khả năng định hướng đội ngũ và ra quyết định chính xác

4. Các loại hình thức coaching phổ biến

Coaching hiện nay đa dạng về hình thức và ứng dụng trong nhiều lĩnh vực. Dưới đây là một số loại hình coaching phổ biến giúp cá nhân và tổ chức tận dụng tối đa tiềm năng.

• Business/Executive coaching: Dành cho lãnh đạo và quản lý cấp cao, giúp phát triển kỹ năng lãnh đạo, ra quyết định hiệu quả và quản lý nhân sự tốt hơn. Hình thức này hỗ trợ doanh nghiệp xây dựng đội ngũ có năng lực và định hướng phát triển rõ ràng.
• Career coaching: Giúp cá nhân xác định mục tiêu nghề nghiệp, đánh giá năng lực hiện có và lên kế hoạch phát triển. Quá trình này thường bao gồm hướng dẫn viết CV, luyện phỏng vấn và định hướng con đường thăng tiến.
• Life coaching: Hỗ trợ cá nhân tìm sự cân bằng giữa công việc, mối quan hệ và sức khỏe. Coaching giúp mỗi người xác định mục tiêu sống rõ ràng, định hướng đúng đắn và cải thiện chất lượng cuộc sống.
• Sport coaching: Ứng dụng trong thể thao, giúp vận động viên hoặc đội nhóm nâng cao kỹ năng, chiến thuật và tinh thần thi đấu. Coach đồng hành để phát huy tối đa thể lực và khả năng tập trung trong thi đấu.
• Các loại hình khác (Health coaching, Relationship coaching…): Gồm các hình thức chuyên biệt như Health coaching (cải thiện sức khỏe, lối sống) và Relationship coaching (xây dựng mối quan hệ cá nhân, nghề nghiệp). Mỗi loại hình mang đến lợi ích riêng, giúp con người phát triển toàn diện.

5. Quy trình Coaching hiệu quả cho doanh nghiệp

Để hoạt động Coaching mang lại kết quả rõ ràng, doanh nghiệp cần áp dụng quy trình cụ thể, giúp kết nối giữa Coach và Coachee được chặt chẽ, định hướng rõ ràng và đo lường được kết quả. Dưới đây là các bước cơ bản trong một quy trình Coaching hiệu quả:

Bước 1: Xác định mục tiêu

Coach cùng Coachee thống nhất mục tiêu ngay từ đầu. Mục tiêu nên tuân theo nguyên tắc SMART – cụ thể, đo lường được, khả thi, phù hợp với thực tế và có thời hạn rõ ràng.

Bước 2: Lập kế hoạch hành động

Sau khi xác định mục tiêu, hai bên cùng xây dựng kế hoạch chi tiết, nêu rõ các bước thực hiện, thời gian hoàn thành và người chịu trách nhiệm cho từng phần công việc.

Bước 3: Triển khai và theo dõi

Trong quá trình thực hiện, Coach sẽ đồng hành cùng Coachee, đưa ra phản hồi, hỗ trợ khi gặp khó khăn và hướng dẫn điều chỉnh cách làm để đạt hiệu quả tốt nhất.

Bước 4: Đánh giá kết quả

Sau mỗi giai đoạn, Coach cần thực hiện đánh giá nhằm xác định mức độ hoàn thành mục tiêu, tiến triển của Coachee cùng hiệu quả của phương pháp Coaching. Hoạt động này nên được tiến hành định kỳ để rút kinh nghiệm và kịp thời điều chỉnh quy trình cho phù hợp.

Bước 5: Duy trì và phát triển

Sau khi hoàn thành mục tiêu ban đầu, Coachee cần tiếp tục áp dụng kỹ năng đã học vào công việc, đặt ra mục tiêu mới và duy trì tinh thần học hỏi để phát triển lâu dài.

Mục tiêu trong coaching được thiết lập theo nguyên tắc SMART, rõ ràng và dễ đo lường tiến độ

6. Phân biệt sự khác nhau giữa coaching, training, mentoring, counseling và therapy

Mặc dù đều hướng đến mục tiêu phát triển con người, coaching, training, mentoring, counseling và therapy lại có cách tiếp cận và phạm vi hỗ trợ khác nhau. Để hiểu rõ từng hình thức, bạn có thể tham khảo bảng so sánh dưới đây.

Tiêu chí	Coaching	Training (Đào tạo)	Mentoring (Cố vấn)	Consulting (Tư vấn)	Therapy (Trị liệu tâm lý)
Mục tiêu	Khai mở nội lực và phát triển cá nhân theo nhu cầu riêng	Truyền đạt kiến thức và kỹ năng chung theo chuẩn mực	Kết hợp giữa quá trình tương tác và chia sẻ kinh nghiệm	Cung cấp giải pháp cụ thể cho vấn đề đã xác định	Giải quyết các vấn đề tâm lý, quá khứ và cảm xúc sâu sắc
Phương pháp	Sử dụng câu hỏi gợi mở, khai vấn	Giảng dạy, trình bày nội dung đã được chuẩn bị trước	Chia sẻ kinh nghiệm, đưa lời khuyên dựa trên chuyên môn	Phân tích vấn đề và đưa ra khuyến nghị rõ ràng	Các vấn đề tâm lý, cảm xúc cần sự can thiệp chuyên sâu
Vai trò của người thực hiện	Hỗ trợ coachee tự tìm ra giải pháp	Chuyên gia truyền đạt kiến thức	Có sự chênh lệch kinh nghiệm giữa mentor và người được cố vấn	Chuyên gia đưa ra đáp án dựa trên kiến thức chuyên sâu	Chuyên gia trị liệu có kiến thức chuyên sâu
Nội dung	Linh hoạt, điều chỉnh theo từng Coachee	Cố định, theo chương trình đào tạo	Chuyên môn sâu rộng và kinh nghiệm thực tiễn đối chiếu	Tập trung vào phân tích dữ liệu, quy trình, chiến lược cụ thể	Liên quan đến cảm xúc, hành vi, trải nghiệm và tổn thương tâm lý cá nhân

7. Kỹ năng cần có để trở thành một coach thành công

Để trở thành một coach chuyên nghiệp, ngoài kiến thức chuyên môn, người làm nghề cần trau dồi thêm nhiều kỹ năng mềm để dễ dàng kết nối và đồng hành cùng coachee. Những kỹ năng này giúp buổi coaching diễn ra tự nhiên, tạo sự tin tưởng và khơi dậy tiềm năng bên trong người được huấn luyện.

• Lắng nghe có chiều sâu: Một coach giỏi biết tập trung vào lời nói, cử chỉ, ánh mắt và cảm xúc của coachee để hiểu rõ vấn đề bên trong. Qua đó, họ có thể đặt câu hỏi phù hợp giúp cuộc trò chuyện đạt kết quả tốt hơn.
• Đặt câu hỏi gợi mở: Thay vì đưa ra lời khuyên, coach sử dụng những câu hỏi mở giúp coachee tự nhìn nhận, phân tích và tìm ra hướng đi riêng. Cách đặt câu hỏi đúng giúp coachee tự tin và khám phá được tiềm năng bên trong mình.
• Phản hồi mang tính xây dựng: Coach cần biết cách góp ý chân thành, đúng thời điểm và hướng vào hành vi cụ thể. Phản hồi mang tính xây dựng giúp coachee nhận ra điểm mạnh để phát huy, đồng thời điều chỉnh những hạn chế trong quá trình phát triển.
• Xây dựng lòng tin và mối quan hệ: Coaching chỉ thật sự hiệu quả khi có sự tin tưởng giữa hai bên. Coach cần tạo ra môi trường trao đổi an toàn, tôn trọng và bảo mật để coachee cảm thấy thoải mái chia sẻ những vấn đề cá nhân hay khó khăn trong công việc.
• Kỹ năng giao tiếp rõ ràng: Ngôn từ mạch lạc, giọng nói truyền cảm và cách diễn đạt dễ hiểu giúp coachee tiếp nhận thông tin nhanh hơn. Coach cũng cần linh hoạt trong cách phản hồi để duy trì sự kết nối và khích lệ tinh thần học hỏi.
• Khả năng định hướng và tạo động lực: Coach đóng vai trò đồng hành, giúp coachee xác định rõ mục tiêu, lập kế hoạch hành động và giữ tinh thần tích cực khi đối mặt với khó khăn. Họ biết cách khơi gợi sự tự tin và khuyến khích coachee kiên trì theo đuổi mục tiêu đến cùng.
• Kiến thức nền tảng và kinh nghiệm: Một coach thành công cần hiểu rõ phương pháp coaching, có kiến thức chuyên sâu về lĩnh vực mình hướng dẫn và kinh nghiệm thực tiễn để đồng hành hiệu quả. Sự am hiểu này giúp coach đưa ra ví dụ, tình huống cụ thể, khiến buổi coaching trở nên thực tế và dễ áp dụng hơn.

Coach cần có nền tảng kiến thức chắc chắn và kinh nghiệm thực tiễn để hỗ trợ Coachee đạt mục tiêu

8. Khi nào bạn cần đến coaching?

Coaching là lựa chọn phù hợp cho những ai đang muốn phát triển bản thân, cải thiện công việc hoặc tìm lại sự cân bằng trong cuộc sống. Dưới đây là những trường hợp bạn nên cân nhắc tìm đến coaching:

• Cảm thấy bế tắc trong công việc hoặc sự nghiệp: Khi bạn làm việc chăm chỉ nhưng vẫn không thấy tiến triển, không biết mình nên đi theo hướng nào, coach sẽ giúp bạn nhìn nhận lại mong muốn thật sự, giá trị cá nhân và xây dựng lộ trình rõ ràng hơn để bước tiếp.
• Khó đặt ra hoặc không đạt được mục tiêu cá nhân, nghề nghiệp: Nếu thường xuyên đặt mục tiêu nhưng nhanh chóng bỏ cuộc, coaching sẽ giúp bạn thiết lập mục tiêu theo nguyên tắc SMART – cụ thể, đo lường được, khả thi, phù hợp và có thời hạn rõ ràng. Đồng thời, coach cũng giúp bạn duy trì động lực và tính kỷ luật để hoàn thành mục tiêu.
• Muốn phát triển kỹ năng cụ thể: Coaching đặc biệt hữu ích khi bạn muốn cải thiện các kỹ năng như thuyết trình, giao tiếp, lãnh đạo hay ra quyết định. Coach sẽ chỉ ra điểm bạn cần thay đổi, đưa ra tình huống thực hành và phản hồi trực tiếp để bạn tiến bộ từng ngày.
• Cần cải thiện hiệu suất làm việc hoặc kỹ năng quản lý: Khi cảm thấy quá tải, mất kiểm soát công việc hoặc quản lý đội nhóm chưa hiệu quả, coaching giúp bạn nhìn lại cách tổ chức, sắp xếp thời gian và giao tiếp với đồng đội. Từ đó, bạn sẽ học được cách lãnh đạo và phối hợp hiệu quả hơn.
• Mong muốn cân bằng giữa công việc và cuộc sống: Nếu bạn luôn trong tình trạng căng thẳng, không còn thời gian cho bản thân hay gia đình, coaching sẽ giúp bạn xác định điều gì đang làm bạn mất cân bằng, hướng dẫn cách sắp xếp lại ưu tiên và phân chia thời gian hợp lý hơn.
• Đang trong giai đoạn chuyển đổi: Khi bạn thay đổi công việc, thăng chức, khởi nghiệp hay bước vào giai đoạn sống mới, coach sẽ giúp bạn ổn định tâm lý, lập kế hoạch thích nghi và tự tin đối mặt với sự thay đổi.
• Muốn hiểu rõ bản thân hơn: Nhiều người làm việc chăm chỉ nhưng chưa phát huy được tiềm năng vì chưa thực sự hiểu chính mình. Coaching giúp bạn khám phá điểm mạnh, điểm yếu, giá trị cốt lõi và định hướng phát triển đúng đắn cho tương lai.

>>> Xem thêm: Quy trình đào tạo nhân viên mới 4 bước: Hiệu quả & toàn diện

9. Làm thế nào để trở thành chuyên gia coach?

Nếu bạn đam mê mong muốn giúp đỡ người khác khai mở tiềm năng của mình, việc trở thành một chuyên gia coach là lựa chọn hấp dẫn. Dưới đây là các bước cơ bản để bạn xây dựng con đường sự nghiệp trong lĩnh vực coaching:

• Xác định lĩnh vực và đối tượng coaching: Chọn chuyên ngành phù hợp như Career coach, Life coach hoặc Business coach. Đồng thời, xác định nhóm khách hàng mục tiêu như sinh viên, nhân viên hay lãnh đạo doanh nghiệp để định hướng phát triển rõ ràng.
• Tham gia khóa đào tạo chuyên sâu: Đăng ký các khóa học được công nhận bởi tổ chức uy tín như ICF để nắm vững kiến thức, kỹ năng và đạo đức nghề nghiệp trong coaching.
• Thực hành và tích lũy kinh nghiệm: Tham gia các buổi coaching thực tập dưới sự hướng dẫn của mentor có kinh nghiệm. Thực hành thường xuyên giúp bạn nâng cao kỹ năng giao tiếp và hiểu sâu hơn về quá trình huấn luyện.
• Liên tục học hỏi và phát triển bản thân: Cập nhật xu hướng mới qua sách chuyên ngành, hội thảo và chia sẻ từ các chuyên gia. Điều này giúp bạn duy trì năng lực và phát triển tư duy nghề nghiệp.
• Xây dựng thương hiệu cá nhân và mở rộng mạng lưới: Tạo website, sử dụng mạng xã hội, tham gia các cộng đồng coach để tăng độ nhận diện và kết nối với khách hàng tiềm năng.

Coach có thể xây dựng thương hiệu cá nhân qua mạng xã hội, chia sẻ kiến thức và kết nối khách hàng

10. Ảnh hưởng của trí tuệ nhân tạo (AI) đối với coaching

Trí tuệ nhân tạo (AI) đang tạo ra nhiều thay đổi tích cực trong lĩnh vực coaching, giúp quá trình huấn luyện trở nên linh hoạt và hiệu quả hơn. Nhờ các công cụ như chatbot, nhận diện giọng nói hay hệ thống gợi ý nội dung cá nhân hóa, học viên có thể tiếp cận kiến thức phù hợp với trình độ và nhu cầu của mình. AI cũng giúp giảm chi phí, tiết kiệm thời gian thông qua việc tự động hóa những công việc lặp lại như đánh giá năng lực, tổng hợp kết quả hay theo dõi tiến độ học tập.

Tuy nhiên, dù công nghệ hỗ trợ mạnh mẽ đến đâu, yếu tố con người vẫn giữ vai trò quan trọng nhất trong coaching. Người coach chính là người truyền cảm hứng, thấu hiểu cảm xúc và giúp học viên phát huy tiềm năng của bản thân, điều mà máy móc chưa thể thay thế.

AI tác động mạnh đến Coaching, giúp phân tích dữ liệu và cá nhân hóa lộ trình huấn luyện

11. Cách ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) trong coaching hiệu quả

Kết hợp AI trong coaching cần được thực hiện một cách có kế hoạch để mang lại giá trị thực tế cho người học. AI không phải phép màu, mà là công cụ hỗ trợ giúp nâng cao chất lượng huấn luyện nếu được sử dụng đúng cách.

• Tập trung vào người học: AI giúp thu thập dữ liệu liên quan đến nhu cầu, mục tiêu và sở thích của từng học viên. Từ đó, huấn luyện viên có thể thiết kế chương trình phù hợp hơn, đặt người học ở trung tâm quá trình phát triển.
• Cá nhân hóa nội dung huấn luyện: Công nghệ AI có khả năng phân tích hành vi học tập, tiến độ và phản hồi của từng người, qua đó đề xuất lộ trình học phù hợp. Cách tiếp cận này giúp tiết kiệm thời gian và tăng mức độ gắn kết của học viên.
• Nâng cao trải nghiệm học tập: Việc sử dụng chatbot AI giúp học viên dễ dàng tương tác, đặt câu hỏi và nhận phản hồi ngay lập tức. Sự hỗ trợ liên tục này mang lại cảm giác đồng hành, giúp quá trình học trở nên tự nhiên hơn.
• Phân tích dữ liệu chuyên sâu: Các công cụ phân tích thông minh hỗ trợ huấn luyện viên hiểu rõ hiệu quả của chương trình, xác định điểm cần cải thiện và điều chỉnh phương pháp huấn luyện kịp thời.
• Bảo vệ dữ liệu cá nhân: AI cũng có thể giám sát hệ thống để đảm bảo thông tin của học viên được lưu trữ an toàn, tránh rủi ro rò rỉ hoặc sử dụng sai mục đích.

Thông qua bài viết này, JobsGO đã cùng bạn tìm hiểu về khái niệm coaching là gì, vai trò và quy trình thực hiện. Phương pháp này không chỉ giúp nâng cao kỹ năng mà còn tăng cường sự gắn kết giữa coach và coachee, góp phần mang lại hiệu quả tích cực cho công việc và cuộc sống.

Câu hỏi thường gặp

1. Thu nhập của một coach tại Việt Nam hiện nay là bao nhiêu?

Tùy theo kinh nghiệm và lĩnh vực, coach có thể nhận từ 500.000 – 2.000.000 đồng cho mỗi buổi hoặc 20 – 60 triệu đồng mỗi tháng nếu làm việc thường xuyên với khách hàng cá nhân hoặc doanh nghiệp.

2. Một buổi coaching kéo dài bao lâu và cần bao nhiêu buổi để đạt hiệu quả?

Mỗi buổi thường kéo dài 60–90 phút, hiệu quả thường thấy sau 6–12 buổi tùy mục tiêu và mức độ cam kết của coachee.

3. Làm sao để tìm được coach phù hợp và đáng tin cậy?

Nên chọn coach có chứng chỉ, kinh nghiệm thực tế và phản hồi tốt từ khách hàng, thông qua các nền tảng hoặc tổ chức uy tín.

4. Coaching có phù hợp với tất cả mọi người không?

Phù hợp với người sẵn sàng thay đổi và có tinh thần học hỏi. Nếu gặp vấn đề tâm lý chuyên sâu, nên tìm đến chuyên gia trị liệu.

5. Coaching 1-1 là gì?

Là hình thức huấn luyện cá nhân giữa một coach và một coachee, giúp quá trình trao đổi tập trung và mang lại kết quả nhanh hơn.

(Theo JobsGO - Nền tảng tìm việc làm, tuyển dụng, tạo CV xin việc)