Hiện nay, mọi người ngày càng đề cao tinh thần đồng đội và hợp tác. Tuy nhiên, đôi khi, sự mong muốn đạt được sự đồng thuận và duy trì hòa bình trong nhóm có thể dẫn đến một hiện tượng tâm lý nguy hiểm được gọi là Groupthink – Tư duy tập thể. Vậy ThinkPad là gì? Cùng JobsGO khám phá hiện tượng tâm lý này thông qua bài viết dưới đây.
Mục lục
1. Groupthink Là Gì?
Groupthink hay tâm lý tư duy tập thể, là hiện tượng tâm lý xảy ra khi một nhóm người đưa ra quyết định dựa trên sự đồng thuận chung mà không xem xét đầy đủ các lựa chọn khác hoặc không đánh giá khách quan các rủi ro tiềm ẩn. Hiện tượng này thường dẫn đến các quyết định kém chất lượng, tác phong làm việc tiêu cực do thiếu sự tư duy phản biện và sự đa dạng ý kiến.
Thuật ngữ Groupthink được nhà tâm lý học Irving L. Janis đưa ra vào năm 1972 sau khi nghiên cứu một số thất bại chính trị và quân sự lớn như Vụ Đổ Bộ Vịnh Con Heo (còn có tên là La Batalla de Girón) năm 1961 của Mỹ ở Cuba và Cuộc Chiến Tranh Việt Nam kéo dài hàng thập kỷ. Janis cho rằng các quyết định dẫn đến những sai lầm đáng tiếc này là do tư duy đồng thuận quá mức của nhóm cố vấn, khiến họ không nhận thức đầy đủ rủi ro.
Groupthink không chỉ xảy ra trong chính trị hay quân sự, mà còn được quan sát thấy trong nhiều lĩnh vực khác như kinh doanh, y tế và giáo dục. Việc nhận diện và ngăn chặn kịp thời các dấu hiệu của Groupthink là rất quan trọng để đảm bảo các quyết định được thực hiện hiệu quả.
2. Đặc Điểm Của Groupthink Là Gì?
Groupthink là một hiện tượng tâm lý phức tạp với nhiều đặc điểm nổi bật như sau:
2.1 Áp Lực Đồng Thuận
Trong tình trạng Groupthink, các thành viên cảm thấy bị ràng buộc để phải đồng ý với quan điểm chung của nhóm nhằm duy trì sự đoàn kết. Ý kiến này có thể bắt nguồn từ nhà quản lý là micro manager hoặc các cá nhân toxic trong môi trường làm việc. Bất kỳ ý kiến khác biệt nào cũng có nguy cơ bị coi là đe dọa đối với sự thống nhất của nhóm và do đó bị đàn áp hoặc làm ngơ. Điều này tạo ra áp lực tâm lý lớn lên các cá nhân, khiến họ phải che giấu quan điểm riêng.
Xem thêm: Leader Là Gì? Phẩm Chất, Kỹ Năng Và Tố Chất Cần Có Của Một Leader Giỏi
2.2 Tư Duy Bảo Thủ
Tư duy bảo thủ là một trong những đặc điểm nổi bật của hiện tượng “Groupthink”. Khi xảy ra tình trạng này, các thành viên trong nhóm có xu hướng bảo vệ và gìn giữ một cách mù quáng quan điểm, kế hoạch hay quyết định hiện tại của mình, thay vì mở rộng tầm nhìn và cân nhắc các lựa chọn hoặc giải pháp mới.
Họ tỏ ra quá tự tin, thậm chí đôi khi là lạc quan thái quá vào những gì đã được đưa ra. Sự tự tin này không đến từ việc đánh giá một cách khách quan, mà xuất phát từ niềm tin mù quáng rằng nhóm của họ đang đi đúng hướng và không cần phải thay đổi. Điều này dẫn đến việc các dấu hiệu cảnh báo, những lời phê bình hay ý kiến khác biệt bị bỏ qua hoặc đánh giá thấp.
2.3 Thiếu Sự Đa Dạng Ý Kiến
Các nhóm mắc phải Groupthink thường chỉ tập trung vào thông tin và quan điểm hỗ trợ cho lập trường của nhóm, gạt bỏ các nguồn ý kiến khác biệt hoặc đối lập. Việc thiếu đi sự đa dạng quan điểm dẫn đến sự đơn điệu và hẹp hòi trong tư duy, làm giảm khả năng nhận diện các lỗ hổng trong quyết định.
2.4 Thiếu Tư Duy Phản Biện
Nhóm mắc Groupthink thường thiếu tính phản biện, không dành thời gian và nỗ lực để phê bình hoặc đánh giá một cách nghiêm túc các quyết định của chính mình. Thay vào đó, họ có xu hướng phác họa một viễn cảnh lạc quan quá mức.
2.5 Lãnh Đạo Độc Đoán
Một người lãnh đạo có tác phong độc đoán và quyền lực quá lớn trong nhóm là yếu tố nguy hiểm thúc đẩy Groupthink. Họ có thể áp đặt quan điểm và quyết định một cách ỷ lại lên nhóm, đồng thời đàn áp các ý kiến phản biện. Điều này làm giảm sự sáng tạo và tư duy đa dạng của các thành viên khác.
Xem thêm: Kỹ Năng Lãnh Đạo Là Gì? Các Kỹ Năng Lãnh Đạo Cho Một Nhà Quản Lý Giỏi
3. Những Ảnh Hưởng Của Groupthink
Groupthink có thể dẫn đến nhiều hậu quả tiêu cực, ảnh hưởng đến cả cá nhân và tập thể.
3.1 Đối Với Cá Nhân
- Giảm khả năng tư duy độc lập: Khi luôn đồng ý với ý kiến chung của nhóm, cá nhân sẽ dần mất đi khả năng tư duy độc lập, đánh giá và phản biện thông tin một cách khách quan.
- Mất tự tin: Cá nhân có thể đánh mất sự tự tin vào bản thân do luôn dựa dẫm vào ý kiến của người khác.
- Căng thẳng và lo âu: Việc kìm nén ý kiến cá nhân và luôn lo lắng về việc bị đánh giá có thể dẫn đến chứng căng thẳng và lo âu.
- Thiếu động lực: Khi không được khuyến khích chia sẻ ý kiến, cá nhân có thể thiếu động lực sáng tạo và đóng góp cho nhóm.
3.2 Đối Với Tập Thể
- Quyết định sai lầm: Do thiếu sự cân nhắc kỹ lưỡng và không xem xét những ý kiến khách quan, nhóm có thể đưa ra những quyết định sai lầm, dẫn đến những hậu quả tiêu cực.
- Thiếu sáng tạo: Tư duy bảo thủ và không dám thử nghiệm những ý tưởng mới có thể kìm hãm sự sáng tạo của nhóm.
- Mất đoàn kết: Sự bất đồng về ý kiến và thiếu sự tin tưởng lẫn nhau có thể dẫn đến mất đoàn kết trong nhóm, ảnh hưởng đến hiệu quả hoạt động của nhóm.
- Gây tổn hại đến danh tiếng: Những quyết định sai lầm và những hành động thiếu suy nghĩ do tư duy tập thể có thể gây tổn hại đến danh tiếng của nhóm.
Có thể nói, Groupthink bị lạm dụng có thể dẫn đến những hậu quả tiêu cực nghiêm trọng. Nhận thức được những ảnh hưởng của Groupthink là bước đầu tiên để phòng tránh nó và xây dựng môi trường làm việc hiệu quả.
Xem thêm: Kỹ Năng Cứng Là Gì? 9 Kỹ Năng Cứng Quan Trọng Và Cách Rèn Luyện
4. Nguyên Nhân Dẫn Đến Groupthink
Groupthink có thể xuất hiện do nhiều nguyên nhân khác nhau, bao gồm:
4.1 Lý Tưởng Hóa Nhóm
Một nhóm có xu hướng lý tưởng hóa mình có thể dễ rơi vào bẫy Groupthink. Khi các thành viên tin rằng nhóm của họ luôn đúng và có khả năng ra quyết định tốt nhất, họ dễ bỏ qua những rủi ro tiềm ẩn.
4.2 Ảnh Hưởng Từ Người Lãnh Đạo
Khi người lãnh đạo thể hiện rõ quan điểm và khuyến khích sự đồng thuận, các thành viên trong nhóm có xu hướng tuân theo để tránh mâu thuẫn. Tuy nhiên, điều này có thể tạo ra phản ứng ngược nếu người lãnh đạo độc đoán, áp đặt hoặc thiếu tôn trọng ý kiến của thành viên rất dễ tạo ra môi trường Groupthink.
4.3 Thiếu Kiến Thức
Khi các thành viên trong nhóm thiếu kiến thức chuyên môn hoặc kinh nghiệm về vấn đề cần giải quyết, họ có thể dễ bị ảnh hưởng bởi ý kiến của những người có chuyên môn cao hơn hoặc có vị trí cao hơn trong nhóm. Đặc biệt, sự thiếu tự tin và thiếu khả năng đánh giá có thể khiến họ dễ dàng đồng thuận với ý kiến chung mà không có sự cân nhắc kỹ lưỡng.
4.4 Áp Lực
Các yếu tố như thời hạn gấp rút, áp lực công việc cao hoặc cảm nhận có mối đe dọa từ bên ngoài có thể khiến nhóm không có đủ thời gian và nguồn lực để xem xét kỹ lưỡng các lựa chọn dẫn đến việc lựa chọn theo tâm lý đám đông.
4.5. Không Đủ Thời Gian Cho Quyết Định
Một trong những yếu tố không thể bỏ qua là thời gian. Khi nhóm phải đưa ra quyết định nhanh chóng do hạn chót gấp rút hoặc yêu cầu từ cấp trên, quá trình phân tích các lựa chọn có thể bị bỏ qua. Sự thiếu hụt thời gian này dẫn đến việc nhóm chỉ chú trọng vào giải pháp “đủ tốt” thay vì đánh giá cẩn thận từng khía cạnh, từ đó làm giảm chất lượng của quyết định cuối cùng.
Xem thêm: Burn Out Là Gì? 13 Cách Giúp Thoát Khỏi Tình Trạng Burn Out
5. Làm Sao Để Tránh Groupthink?
Để hạn chế và phòng tránh hiện tượng Groupthink, các tổ chức cần xây dựng một môi trường làm việc khuyến khích trao đổi ý kiến đa chiều, sáng tạo và cởi mở. Sau đây là một số chiến lược và phương pháp chi tiết có thể ứng dụng nhằm ngăn chặn hiện tượng tư duy tập thể.
5.1. Tạo Không Gian Cho Ý Tưởng
Một môi trường làm việc cởi mở, nơi mỗi thành viên đều cảm thấy thoải mái khi bày tỏ quan điểm cá nhân, là chìa khóa để tránh Groupthink. Việc thiết lập các khoảng thời gian thảo luận riêng rẽ hoặc các phiên brainstorming không chỉ giúp mỗi ý tưởng được lắng nghe mà còn tạo điều kiện cho sự sáng tạo. Các nhà lãnh đạo cần luôn khuyến khích các thành viên đề xuất những ý kiến mới, kể cả khi quan điểm đó có vẻ trái ngược với ý kiến chung ban đầu.
5.2. Chia Nhóm Thành Các Nhóm Nhỏ Hơn
Một phương pháp hiệu quả khác là chia nhóm thành các tập thể nhỏ hơn để thảo luận về các khía cạnh cụ thể của quyết định. Khi làm việc trong nhóm nhỏ, mỗi thành viên có thể tự do bày tỏ quan điểm của mình mà không sợ bị đánh giá. Sau đó, các ý kiến từ các nhóm nhỏ sẽ được tập hợp và thảo luận lại trong một diễn đàn chung, giúp phát hiện ra những lỗ hổng trong quá trình ra quyết định ban đầu và tạo nên một góc nhìn đa chiều hơn.
5.3. Hạn Chế Mong Muốn Của Leader
Vai trò của nhà lãnh đạo rất quan trọng trong việc định hình quá trình ra quyết định. Để tránh tình trạng các thành viên bị ép buộc phải đồng thuận theo ý của leader, nhà lãnh đạo cần biết cách lắng nghe và khuyến khích các ý kiến trái chiều. Thay vì đứng ra đưa ra quan điểm bắt buộc, họ nên tạo ra môi trường trong đó các thành viên có thể tự do phản biện và đóng góp ý kiến. Một phong cách lãnh đạo mở, linh hoạt và luôn sẵn sàng chấp nhận lời chỉ trích giúp giảm áp lực đồng thuận và khuyến khích sự sáng tạo từ mọi phía.
5.4. Tạo Môi Trường Trao Đổi Nội Bộ
Việc thiết lập một không gian an toàn cho cuộc thảo luận nội bộ chính là yếu tố then chốt phòng tránh Groupthink. Khi mỗi thành viên được khuyến khích đặt câu hỏi, thử thách lập luận và thảo luận về các lựa chọn thay vì chấp nhận một cách tự động, những rủi ro tiềm ẩn của các quyết định sẽ được phát hiện kịp thời. Một môi trường tranh luận lành mạnh không chỉ giúp nhóm đưa ra các quyết định sáng suốt mà còn tạo ra sự học hỏi liên tục giữa các thành viên.
5.5. Thảo Luận Với Thành Viên Ngoài Nhóm
Không phải lúc nào tất cả các ý kiến cũng đến từ bên trong nhóm. Việc mời các chuyên gia hoặc thành viên từ các phòng ban khác tham gia vào quá trình đưa ra quyết định có thể mở ra những góc nhìn mới. Những ý kiến độc lập từ bên ngoài thường mang tính khách quan và ít bị ảnh hưởng bởi những áp lực nội bộ. Điều này giúp làm giảm rủi ro gắn liền với Groupthink, đồng thời tạo thêm giá trị thông tin để nhóm có thể cân nhắc một cách toàn diện.
5.6. Khuyến Khích Đóng Góp Ý Kiến
Một chiến lược hiệu quả nữa là khuyến khích đóng góp ý kiến từ mọi thành viên, bất kể vị trí hay cấp bậc trong tổ chức. Khi các nhân viên cảm thấy ý kiến của mình được trân trọng, họ sẽ tự tin đưa ra những nhận định độc lập, góp phần làm phong phú các quyết định của nhóm. Một số tổ chức đã áp dụng hình thức thu thập ý kiến ẩn danh thông qua các khảo sát nội bộ, giúp mọi người có thể bày tỏ quan điểm một cách trung thực và không sợ bị đánh giá.
5.7. Phân Công Vai Trò
Phân chia nhiệm vụ và vai trò trong quá trình ra quyết định có thể giúp nhóm tránh được bẫy của sự đồng thuận mù quáng. Mỗi thành viên được giao một vai trò cụ thể giúp họ tập trung vào một khía cạnh nhất định của vấn đề và từ đó đưa ra các ý kiến chuyên sâu hơn. Ví dụ, một người có thể đảm nhiệm vai trò “người phản biện” để liên tục đặt câu hỏi và tìm kiếm các điểm yếu trong giải pháp đang được đề xuất. Sự phân công vai trò rõ ràng không chỉ giúp nhóm cân bằng các quan điểm mà còn tạo ra một môi trường ra quyết định đa chiều.
5.8. Đóng Góp Ý Kiến Ẩn Danh
Cuối cùng, để giảm thiểu áp lực đồng thuận, các tổ chức nên áp dụng hình thức thu thập ý kiến ẩn danh trong quá trình ra quyết định. Phương thức này giúp các thành viên có thể bày tỏ quan điểm cá nhân mà không lo sợ bị phản đối hay đánh giá tiêu cực. Kết quả là, nhóm có thể nhận được những ý kiến khách quan, đồng thời phát hiện ra các mối rủi ro tiềm ẩn mà có thể bị lãng quên nếu chỉ dựa vào những cuộc thảo luận mở.
6. Tầm Quan Trọng Của Việc Phòng Ngừa Groupthink Trong Môi Trường Tuyển Dụng
Trong bối cảnh tuyển dụng và xây dựng đội ngũ, việc nhận diện Groupthink càng trở nên quan trọng hơn bao giờ hết. Các nhà tuyển dụng ngày nay không chỉ tìm kiếm những ứng viên có năng lực chuyên môn mà còn cần đảm bảo họ có khả năng làm việc độc lập và đưa ra những quan điểm sáng tạo. Nhận thức về Groupthink giúp các nhà tuyển dụng:
- Xây dựng đội ngũ đa dạng về tư duy: Khi các thành viên đến từ những nền tảng, kinh nghiệm và quan điểm khác nhau được hòa nhập, tổ chức sẽ có khả năng đối mặt với những thách thức mới một cách linh hoạt và sáng tạo hơn.
- Đảm bảo quá trình phỏng vấn khách quan: Nhận thức về Groupthink cảnh báo cho các nhà tuyển dụng không nên để những ấn tượng đầu tiên hoặc áp lực đồng thuận chi phối, mà cần xem xét kỹ lưỡng mọi khía cạnh của ứng viên. Việc này không chỉ giúp tìm ra những nhân viên phù hợp mà còn tạo nền tảng vững chắc cho mối quan hệ hợp tác lâu dài.
- Phát triển văn hóa làm việc hiệu quả: Một môi trường làm việc tránh xa Groupthink sẽ khuyến khích sự thảo luận cởi mở, sáng tạo và tự do biểu đạt ý kiến cá nhân. Khi đó, mỗi thành viên sẽ cảm thấy giá trị của bản thân được tôn trọng, từ đó nâng cao mức độ gắn bó và hiệu quả làm việc chung.
Thực tế, có nhiều ví dụ từ các công ty công nghệ hàng đầu cho thấy chính sách đa dạng ý kiến đã giúp họ phát hiện ra những sáng kiến độc đáo, từ đó tạo ra các sản phẩm và dịch vụ tiên phong trên thị trường. Các tổ chức này không chỉ đảm bảo được chất lượng ra quyết định mà còn tạo ra môi trường làm việc thuận lợi để tiếp tục đổi mới sáng tạo.
7. Groupthink Khác Gì Với Teamwork?
Khi làm việc nhóm, nhiều người dễ nhầm lẫn giữa Groupthink và Teamwork. Mặc dù cả hai đều liên quan đến tinh thần tập thể, nhưng bản chất và tác động của chúng lại hoàn toàn khác nhau. Dưới đây là bảng so sánh chi tiết giúp bạn hiểu rõ sự khác biệt giữa hai khái niệm này:
| Tiêu chí | Groupthink | Teamwork |
| Định nghĩa | Xu hướng một nhóm đưa ra quyết định mà không xem xét đầy đủ các lựa chọn thay thế, do áp lực đồng thuận. | Sự hợp tác giữa các thành viên nhằm đạt được mục tiêu chung với tư duy đa chiều. |
| Tư duy phản biện | Hạn chế, do nhóm tránh tranh luận để duy trì sự hòa hợp. | Khuyến khích sự tranh luận và đóng góp ý kiến khác nhau. |
| Sáng tạo và đổi mới | Thấp, vì nhóm có xu hướng tuân theo ý kiến chung thay vì khám phá ý tưởng mới. | Cao, vì các thành viên được khuyến khích đề xuất ý tưởng đa dạng. |
| Áp lực đồng thuận | Cao, khiến các thành viên ngại bày tỏ quan điểm trái chiều. | Thấp, các thành viên có thể tự do thể hiện ý kiến cá nhân. |
| Chất lượng quyết định | Dễ dẫn đến quyết định kém do thiếu góc nhìn đa chiều. | Quyết định thường có chất lượng cao hơn nhờ vào sự đóng góp của nhiều quan điểm khác nhau. |
| Ví dụ thực tế | Một nhóm quản lý đồng ý với quyết định của lãnh đạo mà không phản biện, dù có những rủi ro rõ ràng. | Một nhóm làm việc cùng nhau, thảo luận nhiều phương án trước khi đưa ra giải pháp tốt nhất. |
Groupthink là gì? Có thể thấy, Groupthink là một hiện tượng tâm lý nguy hiểm không chỉ đối với cá nhân mà còn với tập thể. JobsGO mong rằng sau bài viết trên, bạn đã trang bị cho bản thân những chiến lược hiệu quả để phòng tránh hiện tượng này.
Câu hỏi thường gặp
1. Dấu Hiệu Nhận Biết Groupthink Là Gì?
Dấu hiệu bao gồm sự tự mãn, đàn áp ý kiến trái chiều, ảo tưởng về sự đồng thuận và ra quyết định vội vàng.
2. Ví Dụ Thực Tế Nào Về Groupthink?
Thảm họa tàu con thoi Challenger năm 1986 là một ví dụ điển hình khi nhóm bỏ qua cảnh báo kỹ thuật.
3. Những Ngành Nghề Nào Dễ Bị Ảnh Hưởng Bởi Groupthink?
Những ngành yêu cầu quyết định tập thể như chính trị, tài chính, quân sự và doanh nghiệp thường gặp phải Groupthink.
4. Các Công Cụ Nào Có Thể Giúp Ngăn Chặn Groupthink?
Các công cụ như Brainstorming, Delphi method và việc sử dụng các nhóm làm việc nhỏ với các vai trò phản biện rõ ràng có thể giúp ngăn chặn Groupthink.
5. Groupthink Và Suy Nghĩ Độc Lập Có Mâu Thuẫn Nhau Không?
Groupthink và suy nghĩ độc lập không nhất thiết mâu thuẫn. Các nhóm vẫn có thể đạt được sự đồng thuận sau khi cân nhắc đầy đủ các quan điểm khác nhau.
Tìm việc làm ngay!(Theo JobsGO - Nền tảng tìm việc làm, tuyển dụng, tạo CV xin việc)