Những nghiên cứu gần đây cho thấy: Tỷ lệ mắc OCD ở trẻ em và thanh thiếu niên là 1/200, gấp hai lần so với tỷ lệ bị bệnh tiểu đường của nhóm đối tượng này. Ngày nay, trong xã hội chồng chất áp lực về tinh thần, OCD dường như đang dần phổ biến hơn và gây ra nhiều ảnh hưởng cho người bệnh. Vậy OCD là gì, biểu hiện như thế nào, cùng JobsGO tìm hiểu thông qua bài viết dưới đây.
Mục lục
1. OCD Là Gì?
OCD là gì? OCD (obsessive-compulsive disorder) được biết đến là bệnh rối loạn cưỡng chế. Vậy bệnh rối loạn cưỡng chế là gì? Đây là một tình trạng sức khỏe tâm thần, trong đó người bệnh có những suy nghĩ, hình ảnh, sự thôi thúc không nằm trong mong muốn và có tần suất lặp đi lặp lại (ám ảnh) hoặc có hành vi, thói quen lặp đi lặp lại (cưỡng chế) nhằm giảm bớt lo lắng, ngăn chặn điều tồi tệ xảy ra.
Người mắc bệnh thường có những triệu chứng của ám ảnh và cưỡng chế. Cụ thể hơn, ám ảnh có thể gây ra sự đau khổ và gián đoạn một số chức năng cơ thể. Cùng với đó, các hành vi cưỡng chế chỉ có thể mang lại sự giải tỏa tạm thời khỏi những lo lắng nhưng lại khiến người bệnh gặp những tổn thương vật lý và tinh thần.
2. Biểu Hiện Của OCD
Làm thế nào để nhận biết người mắc bệnh OCD và người OCD là người như nào? Người mắc rối loạn ám ảnh cưỡng chế thường có thể có triệu chứng về cả ám ảnh lẫn cưỡng chế. Tuy nhiên, trong các trường hợp khác có thể chỉ xuất hiện các triệu chứng ám ảnh hoặc chỉ các triệu chứng cưỡng chế. Người bệnh có khả năng nhận thức được hoặc không về sự phi lý trong những ám ảnh cưỡng chế của mình. Có một điểm chung là các biểu hiện của OCD đều làm người bệnh tốn nhiều thời gian làm những việc khác cũng như làm giảm chất lượng cuộc sống, cản trở những việc thường ngày.
2.1 Triệu Chứng Ám Ảnh
Những triệu chứng ám ảnh trong OCD được xem là những hành vi mà người bệnh thực hiện để cố gắng phớt lờ hoặc loại bỏ những suy nghĩ ám ảnh bên trong họ. Một số biểu hiện ám ảnh có thể kể đến như:
- Sợ bị nhiễm bẩn hoặc những thứ dơ bẩn.
- Nghi ngờ, khó đối phó với sự không chắc chắn.
- Ám ảnh với sự ngăn nắp, cân đối.
- Suy nghĩ quá nhiều về việc bản thân mất kiểm soát, gây hại cho bản thân chính mình hoặc những người khác.
- Ý nghĩ không mong muốn liên quan đến bạo lực, tình dục hoặc tôn giáo.
2.2 Triệu Chứng Cưỡng Chế
Những hành cưỡng chế được người bệnh thực hiện nhằm giảm sự lo âu liên quan đến ám ảnh hoặc ngăn chặn điều xấu xảy ra. Tuy nhiên, loại hành vi này không mang lại niềm vui mà chỉ giúp người bị OCD giảm một phần sự lo âu. Những hành vi cưỡng chế này thường không nằm trong dự định của người bệnh và không liên quan đến vấn đề mà họ cần giải quyết.
Một số triệu chứng cưỡng chế có thể kể đến như:
- Rửa tay đến mức da bị tổn thương.
- Kiểm tra cửa nhiều lần để chắc chắn đã khóa.
- Kiểm tra bếp liên tục để đảm bảo đã tắt.
- Đếm theo mẫu nhất định.
- Thầm lặp lại lời cầu nguyện, từ ngữ hoặc cụm từ.
- Cố gắng thay thế suy nghĩ xấu bằng suy nghĩ tốt.
- Sắp xếp đồ hộp sao cho chúng quay về một hướng.
3. Nguyên Nhân Dẫn Đến Hội Chứng OCD
Một số nguyên nhân dẫn đến rối loạn ám ảnh cưỡng chế có thể kể đến như:
3.1 Yếu Tố Di Truyền
Các nghiên cứu về gia đình của những người mắc OCD cho thấy: tỷ lệ mắc chứng OCD một phần bị chi phối bởi di truyền và gen. Những người bị ảnh hưởng bởi OCD do yếu tố di truyền gây ra thường có biểu hiện của rối loạn ám ảnh cưỡng chế từ rất sớm trong thời thơ ấu (45-65%) so với lứa tuổi trưởng thành.
Mạng lưới gen của OCD rất phức tạp, bao gồm những gen liên quan đến truyền qua khớp thần kinh, phát triển thần kinh, hệ miễn dịch và viêm nhiễm. Một người mà trong gia đình có bố, mẹ hoặc thành viên khác mắc chứng OCD thường có khả năng bị rối loạn ám ảnh cưỡng chế cao hơn những người khác. Tuy nhiên, gen di truyền chỉ là một trong số nhiều yếu tố dẫn đến OCD, bên cạnh rối loạn não bộ, sang chấn tâm lý hay sự ảnh hưởng của các bệnh về thần kinh khác.
3.2 Cấu Trúc Và Chức Năng Của Não Bộ
Các nghiên cứu về thần kinh đã cho thấy sự khác biệt trong hoạt động não giữa những người mắc OCD và những người không bị ảnh hưởng bởi bệnh này. Đặc biệt, giữa những người này, có sự khác nhau trong một mạch liên kết một phần của não được gọi là thể vân, đồi thị và các phần của vỏ não trán. Theo đó, bệnh nhân OCD có hoạt động quá mức ở các vùng trán của não, bao gồm vỏ não ổ mắt (OFC), vỏ não vành trước (ACC), điều này có thể giải thích cho những suy nghĩ ám ảnh và sự lo lắng ở mức độ cao của họ.
3.3 Sang Chấn Tâm Lý
Những trải nghiệm như bị lạm dụng tình dục, bắt cóc, tra tấn, tai nạn giao thông hoặc mất người thân,… có thể dẫn đến sự phát triển của các suy nghĩ ám ảnh và hành vi cưỡng chế như một cơ chế đối phó không lành mạnh. Trong nhiều trường hợp, những ám ảnh và hành vi cưỡng chế có liên quan trực tiếp đến tổn thương tâm lý mà người bệnh đã trải qua. Điều này cho thấy mối liên hệ chặt chẽ giữa các sự kiện trong cuộc sống và sự phát triển của chứng OCD.
3.4 Ảnh Hưởng Từ Các Yếu Tố Môi Trường
Những tác động từ môi trường cũng có thể làm tăng nguy cơ một người mắc OCD. Mặc dù những yếu tố này có thể không trực tiếp gây ra OCD nhưng các sự kiện đau khổ, căng thẳng trong cuộc sống có thể kích hoạt các triệu chứng OCD, nhất là ở những người có yếu tố di truyền. Đối với trẻ em ở gia đình mà một trong các thành viên từng mắc OCD, việc bị nhiễm trùng họng liên cầu khuẩn cũng có thể dẫn đến phản ứng tự miễn dịch, kết quả là làm tăng nguy cơ mắc chứng rối loạn ám ảnh cưỡng chế.
4. Chẩn Đoán Bệnh OCD Như Thế Nào?
Không có loại xét nghiệm nào cho OCD. Thông thường, bác sĩ hoặc tham vấn tâm lý sẽ đưa ra chẩn đoán sau khi hỏi bạn về các triệu chứng, tiền sử mắc bệnh và sức khỏe tâm thần của bạn. Họ sẽ dựa vào Sổ tay chẩn đoán và thống kê các rối loạn tâm thần, Phiên bản thứ 5 (DSM-V) để chẩn đoán OCD.
Các tiêu chí để đánh giá xem một người có mắc OCD hay không bao gồm:
- Có suy nghĩ ám ảnh, hành vi cưỡng chế hoặc cả hai.
- Các ám ảnh, hành vi cưỡng chế chiếm nhiều thời gian trong ngày (hơn một giờ mỗi ngày).
- Các ám ảnh, hành vi cưỡng chế gây ra sự đau khổ hoặc ảnh hưởng đến việc bạn tham gia các hoạt động xã hội, công việc hay các sự kiện khác trong cuộc sống.
- Các triệu chứng không phải do chất gây nghiện, rượu, thuốc hoặc tình trạng bệnh lý khác gây ra.
- Các triệu chứng không phải do tình trạng sức khỏe tâm thần khác gây ra, chẳng hạn như rối loạn lo âu tổng quát, rối loạn ăn uống hoặc rối loạn hình ảnh cơ thể.
5. Hội Chứng OCD Có Nguy Hiểm Không?
OCD có thể gây ra những hậu quả nghiêm trọng đối với sức khỏe tinh thần và chất lượng cuộc sống của người mắc bệnh. Mặc dù không trực tiếp đe dọa tính mạng nhưng OCD có thể dẫn đến trầm cảm, lo âu nặng, cô lập xã hội và suy giảm chức năng trong công việc cũng như cuộc sống hàng ngày.
Các nghiên cứu chỉ ra rằng người mắc OCD có nguy cơ tự tử cao hơn so với mặt bằng chung. Theo một số báo cáo, tỷ lệ tự tử ở những người mắc OCD dao động từ 3% đến 10%, cao hơn đáng kể so với tỷ lệ chung. Tuy nhiên, cần lưu ý rằng con số này có thể thay đổi tùy theo nghiên cứu và đối tượng khảo sát. Điều quan trọng là cần nhận biết sớm các triệu chứng, tìm kiếm sự hỗ trợ chuyên môn để quản lý hiệu quả tình trạng này, giảm thiểu rủi ro và cải thiện chất lượng cuộc sống.
6. Làm Sao Để Điều Trị Hội Chứng OCD?
Báo cáo từ International OCD Foundation cho hay: Trẻ em thường sống chung với các triệu chứng OCD trong khoảng 2 năm rưỡi trước khi nhận được điều trị bởi chuyên gia. Một cuộc khảo sát cho người thành niên báo cáo rằng họ cần trung bình từ 14 đến 17 năm để tìm một liệu pháp điều trị thực sự có hiệu quả cho chứng OCD của họ. Khi được chẩn đoán mắc rối loạn ám ảnh cưỡng chế, bạn có thể tham khảo một số cách chữa trị sau đây:
6.1 Sử Dụng Thuốc
Nếu các triệu chứng OCD ở mức nghiêm trọng, bạn có thể dùng thuốc theo kê đơn của bác sĩ. Một nhóm thuốc chống trầm cảm được gọi là thuốc ức chế tái hấp thu serotonin có chọn lọc (SSRI) có thể có hiệu quả trong việc điều trị OCD. Các loại thuốc khác có thể được kê đơn nếu các triệu chứng không cải thiện khi dùng SSRI. Một trường hợp khác có thể xảy ra là bạn đang gặp phải các rối loạn tâm thần khác OCD, chẳng hạn như lo âu hoặc trầm cảm.
6.2 Điều Trị Và Hỗ Trợ Tâm Lý (CBT)
CBT có thể giúp bạn học cách nhận ra các tín hiệu hay tác nhân kích hoạt, phản ứng với chúng theo cách giúp kiểm soát nỗi ám ảnh và hành vi cưỡng chế của bạn. CBT tập trung vào việc thách thức, thay đổi các biến dạng nhận thức (như suy nghĩ, niềm tin, thái độ) cũng như các hành vi liên quan đến chúng và phát triển các cơ chế đối phó bản thân.
6.3 Phòng Ngừa Phơi Nhiễm Và Phản Ứng
Trong quá trình tiếp xúc và phòng ngừa phản ứng của OCD, nhà trị liệu sẽ cung cấp cho bạn nhận thức về OCD, xác định các tác nhân kích hoạt bệnh và các hành vi cưỡng chế mà OCD gây ra. Với sự hướng dẫn của nhà trị liệu, bệnh nhân được tiếp xúc một cách có hệ thống với các vật thể, tình huống, hình ảnh tinh thần, các kích thích khác gây ra ám ảnh hoặc tiếp xúc trực tiếp với chính các ám ảnh đó với “phòng ngừa phản ứng” – tức là học cách không phản ứng với các ám ảnh bằng các hành vi cưỡng chế thông thường. Khi tiếp xúc với các kích thích ngày càng khó chịu, bệnh nhân có được khả năng chịu đựng sự đau khổ mà họ tạo ra mà không cần phải dùng đến các suy nghĩ ám ảnh và hành vi cưỡng chế trước đó.
6.4 Nghỉ Ngơi Và Thư Giãn
Bạn cũng có thể kiểm soát phần nào các triệu chứng OCD bằng các bài tập giảm căng thẳng và thư giãn hàng ngày, kết hợp với liệu pháp trị liệu từ bác sĩ. Thiền, yoga, các bài tập thở, chánh niệm giúp người mắc OCD thư giãn, giảm bớt căng thẳng và những lo lắng thường gặp.
Rối loạn ám ảnh cưỡng chế (OCD) là một tình trạng sức khoẻ phức tạp, ảnh hưởng đáng kể đến cuộc sống của người mắc bệnh. Dù vậy, với sự tiến bộ của y học hiện đại, nhiều phương pháp chữa trị đã được phát triển như liệu pháp nhận thức hành vi (CBT), thuốc chống trầm cảm, kỹ thuật đối mặt và ngăn chặn phản ứng (ERP) đã chứng minh hiệu quả trong việc kiểm soát triệu chứng,… Nhận thức được OCD là gì, biểu hiện ra sao để có những cách chữa trị nào sẽ giúp bạn đưa ra những quyết định sáng suốt nhất giúp cải thiện tình trạng sức khoẻ của chính mình và người thân. Và đừng quên theo dõi JobsGO để biết nhiều thông tin hữu ích bạn nhé.
Câu hỏi thường gặp
1. Có Mấy Loại Rối Loạn Ám Ảnh Cưỡng Chế?
Nền y học thế giới vẫn đang nghiên cứu về các kiểu OCD, theo những nghiên cứu từng được đưa ra, người mắc OCD thường có những xu hướng như ám ảnh cưỡng chế về việc kiểm tra, bị nhiễm bẩn, ám ảnh về trật tự, sự đối xứng, suy nghĩ ám ảnh và ám ảnh cưỡng chế sau sinh.
2. Có Nên Thực Hiện Các Bài Test OCD Trên Mạng Không?
Các bài test OCD trên mạng có thể cung cấp thông tin sơ bộ, nhưng không nên coi đó là chẩn đoán chính xác. Chúng có thể gợi ý về các triệu chứng, giúp bạn nhận biết dấu hiệu ban đầu của OCD. Tuy nhiên, để có kết quả đáng tin cậy, bạn nên tham khảo ý kiến chuyên gia tâm lý hoặc bác sĩ tâm thần.
3. Khám, Chữa OCD Ở Đâu Uy Tín?
Bạn có thể đến các bệnh viện có khoa về thần kinh, bệnh viện tâm thần, nhờ tham vấn tâm lý ở một số cơ sở uy tín như: Bệnh viện Đại học Y dược TPHCM, Bệnh viện Tâm thần TPHCM, Bệnh viện Chợ Rẫy, Viện Sức khỏe Tâm thần Quốc gia, Bệnh viện Tâm thần Trung ương 1, Bệnh viện Đại học Y dược Hà Nội,...
Tìm việc làm ngay!(Theo JobsGO - Nền tảng tìm việc làm, tuyển dụng, tạo CV xin việc)